51 / 75
ႇႃ
HOOFSTUK 1
hoofsaaklik as gevolg van oorproduksie en ’n sterker valutakoers, terwyl insetkoste
van veral ingevoerde insette soos brandstof, chemikalieë en kunsmis skerp gestyg
het. Dit het ’n vraagteken geplaas oor die vooruitsigte om sorghum volhoubaar
winsgewend in Suid-Afrika te kan verbou en daartoe gelei dat produsente genoop
was om aanplantings af te skaal.
Heffings
Statutêre heffings op sorghum wat ingevolge die Wet op Bemarking van Landbou-
produkte van 1996 gevorder word, word van tyd tot tyd hersien en die inkomste
daaruit word vir navorsingsdoeleindes deur die Sorghumtrust aangewend.
Die huidige heffings op sorghum is geldig tot 28 Februarie 2018.
Verwerking en verbruik
Sowat 90% van sorghum wat in Suid-Afrika verbou word, word vir die vervaar-
diging van menslike voedsel en drank aangewend. In die voedselmark word dit
gebruik vir die vervaardiging van mout, meel, couscous en ander kossoorte, soos
rys en gruis, terwyl mout meesal vir die vervaardiging van sorghumbier (’n tradi-
sionele Afrikabier) gebruik word. Sorghummeel, wat ook as ‘mabele’ bekend staan,
ding as ontbytpap direk met die ander graansoorte mee.
Vervaardigers van sorghumprodukte opereer in ’n geweldige mededingende
omgewing waarin verbruikers baie maklik kan oorskakel na substitute, soos mie-
liemeel, rys en lagerbier.
Die ekonomiese klimaat en die invloed van Westerse kultuur het ’n besliste in-
vloed op die vraag na sorghumprodukte. Die invloed van dié faktore kan gesien
word in die afnemende tendens in die verbruik van sorghum vanaf 2003/2004 tot
2013/2014, soos in die volgende diagram getoon.
Vanaf 2004/2005 tot 2013/2014 is gemiddeld sowat 178 660 ton sorghum/jaar vir
die verbruikersmark verwerk, met gemiddeld sowat 8 300 ton wat vir dierevoeding
aangewend is.
Die grootste aanwending van sorghum in Suid-Afrika is vir die produksie van sor-
ghumbier. In die 1930’s het die regering ’n verbod op die produksie van sorghum-
bier deur private instellings en individue geplaas en sorghumbierbrouerye wat nie
aan die Staat behoort het nie, is onwettig verklaar. Die reg om sorghumbier te
brou is aan plaaslike owerhede toegeken, op voorwaarde dat die inkomste wat
daaruit verdien is, vir die ontwikkeling van swart woongebiede aangewend moes
word. Die plaaslike owerhede het later hierdie verantwoordelikheid aan die Nywer-
heidsontwikkelingskorporasie oorgedra.
Die gebruik van sorghum as dierevoeding is met verloop van tyd goed nagevors en
gedokumenteer. In daardie mark is dit hoofsaaklik ten opsigte van geprosesseerde
kos vir troeteldiere, pluimvee en lewendehawe aangewend. Dit is egter nie ’n stabiele
350
300
250
200
150
100
50
0
Ton (duisend)
1997/1998
1998/1999
1999/2000
2000/2001
2001/2002
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
2007/2008
2008/2009
2009/2010
2010/2011
2011/2012
2012/2013
2013/2014
2014/2015
2015/2016
Menslike gebruik
Uitvoere
Dierevoeding
Grafiek 20: Aanwending/verbruik van sorghum