'N REIS DEUR TYD

49 / 75

ႆႋ
HOOFSTUK 1
SORGHUMPERSPEKTIEF
Inleiding
Sorghum is ’n tropiese graangras wat inheems is aan Afrika en volgens sommige
bronne reeds vir meer as 3 000 jaar in Suidelike Afrika geproduseer word. Dit word
tans oor die hele wêreld in warmer klimaatstreke geproduseer en tel in terme van
volume onder die belangrikste graansoorte in die wêreld. Dit word toenemend as
die basis van suksesvolle voedsel- en drankbedrywe gebruik en is veral in Afrika ’n
belangrike bron van voedselsekuriteit, omdat dit uitstekende voedingswaarde bied.
In Suid-Afrika is sorghum in terme van volume die derde belangrikste graansoort,
naas mielies en koring. Sorghumproduksie in Suid-Afrika kan verdeel word tus-
sen kommersiële en kleinhoewe- of bestaansboerderye. Die kleinboere verbruik
gewoonlik self hulle produksie, wat dit moeilik maak om te bepaal presies hoeveel
sorghum werklik in Suid-Afrika geproduseer word. Na raming is gemiddeld sowat
13% van die totale sorghumproduksie in Suid-Afrika per jaar vanaf 2009 tot 2013
vir eie verbruik deur produsente, veral nie-kommersiële produsente, aangewend.
Een van die uitstaande kenmerke van sorghum is dat dit hoogs effektief is met die
omskakeling van sonenergie in voedsel. Dit is goed by droogtetoestande aange-
pas en word hoofsaaklik in die droër somerreënvalgebiede van Mpumalanga,
Limpopo, die Vrystaat, Noordwes en Gauteng geproduseer.
Dit is interessant dat verskeie van die sorghumvariëteite wat in die VSA verbou
word, waarskynlik afkomstig is van 16 verskillende variëteite wat in 1857 vanaf die
destydse Natal daarheen uitgevoer is.
Ten spyte daarvan dat die Suid-Afrikaanse sorghumproduksie in omvang maar
slegs ’n klein persentasie teenoor mielies uitmaak, is die sorghumbedryf goed
gevestig en op vele gebiede toonaangewend in wêreldkonteks. Agronomiese na-
vorsing, asook navorsing oor maal- en moutgehalte word reeds vir dekades deur
internasionaal-erkende wetenskaplike instansies onderneem.
Produksie
Hoewel sorghum die derde grootste graanoes in Suid-Afrika oplewer, dra dit slegs
’n klein persentasie van die totale plaaslike graanoes by. Vanaf 2004/2005 tot
2014/2015 is gemiddeld sowat 189 522 ton sorghum per jaar in Suid-Afrika gepro-
duseer, wat slegs sowat 1,64% en 10,17% van die gemiddelde jaarlikse mielie- en
koringoes, onderskeidelik, oor daardie tydperk verteenwoordig.
Die Vrystaat Provinsie is die grootste produseerder van sorghum in Suid-Afrika
en het vanaf 2004/2005 tot 2013/2014 jaarliks gemiddeld 54% van die sorghumoes
geproduseer, met Mpumalanga die tweede grootste (26%), gevolg deur Limpopo
(10%), Noordwes (7%) en Gauteng (2%).
In die periode vanaf 2000/2001 tot 2014/2015 het die totale Suid-Afrikaanse sor-
ghumoes gewissel tussen 96 000 ton (in 2005/2006) en 373 000 ton (in 2003/2004),
met ’n gemiddeld van 203 360 ton/jaar. Die beroking van graan teen insekte.
250,0
200,0
150,0
100,0
50,0
0,0
Ton (duisend)
1993/19941994/19951995/19961996/19971997/19981998/19991999/20002000/20012001/20022002/20032003/20042004/20052005/20062006/20072007/20082008/20092009/20102010/20112011/20122012/20132013/20142014/2015
Vrystaat
Limpopo
Gauteng
KwaZulu-Natal
Mpumalanga
Noordwes
Grafiek 17: Sorghumproduksie per provinsie