66 / 75
DIE
GRAAN- EN OLIESADEBEDRYF
VAN SUID-AFRIKA – ‘N REIS DEUR TYD
ႈႈ
Produksiegebiede
Nie alle provinsies in Suid-Afrika is ewe geskik vir die produksie van sojabone nie.
Gedurende die 2013-seisoen is byvoorbeeld gerapporteer dat sojabone hoofsaaklik in
die Vrystaat (42%), Mpumalanga (40%) en KwaZulu-Natal (6%) Provinsies verbou is.
Klein aanplantings is wel in die Limpopo, Gauteng en Noordwes Provinsies aangetref.
Kanola
Produksie
Kanola is ’n wintergewas wat veral in die blom-, peulvorm-, en saadsetstadiums
relatief koel, vogtige toestande verlang vir die beste resultate. In Suid-Afrika kan
kanola verbou word in alle gebiede waar koring verbou word, maar dit lewer nie
orals dieselfde goeie resultate nie. Tans (2016) vind kommersiële kanolaverbouing
hoofsaaklik in die Wes- en Suid-Kaap plaas.
In Suid-Afrika word net kanola
brassica napus
kommersieel verbou.
Soos in die geval van koring, word kanolakultivars hoofsaaklik volgens behoefte
aan koue ingedeel. Dit word in wintertipes, intermediêretipes en lentetipes inge-
deel. Hierdie benaming het weinig te doen met die tyd van die jaar wanneer dit
geplant word, maar veel meer met die kultivars se behoefte aan koue. Die lentetipe
is die mees geskikte vir Suid-Afrikaanse omstandighede.
Kanola pas baie goed in by ’n rotasiestelsel vir koring, dit lewer ’n goeie bydrae tot
die gehalte van die grond en vergemaklik onkruidbeheer op die land. Oorskakeling
vanaf koring- na kanolaproduksie vereis nie noodwendig ’n groot addisionele kapi-
tale belegging nie, omdat baie van die implemente wat gebruik word dieselfde is as
dié vir koringproduksie. Aanpassing met vervoer is wel nodig omdat die saad baie
klein is en maklik uit gewone massavragte verloor kan word.
Kanola/raapsaadoeste is van die grootste onder oliesade in die wêreld en het in
2009/2010 bykans 14% van die wêreld se totale oliesadeproduksie bygedra. In
daardie jaar was die totale kanola/raapsaadproduksie in die wêreld bykans 55 mil-
joen ton.
Kwynende winsmarges uit die produksie van tradisionele wintergraangewasse, as
gevolg van lae produsentepryse en immer stygende insetkostes gedurende die
laat 1980’s, het ’n behoefte laat ontstaan aan alternatiewe kontantgewasse wat in
die Swartland en Suid-Kaap verbou kon word. Dit het daartoe gelei dat saad van
vier gewasse vir proewe ingevoer is, naamlik kanola, lynsaad, sonneblom en verf-
blom. Proewe wat oor ’n tydperk van drie jaar, vanaf 1990 tot 1992, op verskeie
plekke in die Swartland en Suid-Kaap met die vier gewasse gedoen is, het daarop
gedui dat kanola wat van Australië afkomstig was, die beste potensiaal vir die ge-
bied getoon het. Gevolglik is besluit dat die meeste klem daarop gelê sou word.
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Ton (duisend)
1993/1994
1994/1995
1995/1996
1996/1997
1997/1998
1998/1999
1999/2000
2000/2001
2001/2002
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
2007/2008
2008/2009
2009/2010
2010/2011
2011/2012
2012/2013
2013/2014
2014/2015
Grafiek 32: Die verhoudelike produksie van sojabone per provinsie vanaf 1993/1994 tot 2014/2015
Mpumalanga
Vrystaat
KwaZulu-Natal
Gauteng
Limpopo
Noordwes
DIE NAAM
CANOLA
IS
DEUR DIE
WESTERN
CANADIAN OILSEED
CRUSHERS ASSOCIATION
GEREGISTREER.
DIE NAAM IS SOOS
VOLG SAAMGESTEL:
“CAN” VANAF CANADA,
“O” VANAF OIL EN
“LA” VANAF “LOW ACID”.