67 / 75
ႈႉ
HOOFSTUK 1
Kanola is vir die eerste keer in 1992 in Suid-Afrika geproduseer toe 13 kg saad
tussen 30 produsente verdeel is om die eerste kanola op ’n kommersiële basis in
die land te verbou. Die oes, wat op sowat 400 ha verbou is, het in totaal ongeveer
500 ton kanola opgelewer.
Vanaf hierdie beskeie begin het die kanolabedryf veral in die Suid-Kaap baie
vinnig gegroei en is daar in 1996 alreeds ongeveer 15 000 ha kanola in hierdie ge-
bied geplant. Produksie van kanola in die Suid-Kaap is verder bevorder deur die
stigting van die maatskappy Southern Oil Bpk (SOILL) in 1996, wat ’n oliepers te
Swellendam opgerig het.
Hoewel produksie in die Swartland nie so vinnig soos in die meer suidelike dele van
die Wes-Kaap toegeneem het nie, het die oprigting van ’n oliepers op Moorreesburg
gedurende 1998/1999 ook die produksie van kanola in daardie gebied bevorder. Die
pers is later gesluit en kanola van die gebied word na Swellendam gestuur.
Gedurende die jare 1998/1999 tot 2003/2004 het die oppervlaktes waarop kanola
verbou is, vanaf 21 000 ha tot meer as 44 000 ha toegeneem, maar daarna weer
teruggesak tot tussen 32 000 ha en 34 000 ha vir die jare 2006/2007 tot 2008/2009.
Hierdie stagnasie en selfs afname in produksie kan aan verskeie faktore toegeskryf
word, waarvan lae en wisselvallige opbrengste een van die belangrikstes was.
Kanolaprodusente in die Suid-Kaap het gedurende daardie tydperk ook probleme
ondervind met slakke en plantluise wat landerye sodanig beskadig het dat dit dik-
wels hersaai moes word.
Suid-Afrika se kanolaproduksie lewer slegs ’n baie klein bydrae tot wêreldproduk-
sie. In 2008/2009 was dit sowat 30 000 ton van ’n wêreldproduksie van 57,97 mil-
joen ton. Teen 2013/2014 het dit tot sowat 139 500 ton toegeneem, teenoor die
wêreldproduksie van sowat 71 miljoen ton.
Nogtans word dit beraam dat die potensiaal vir kanolaverbouing in die Swartland
en Suid-Kaap sowat 150 000 ha is, met die belangrikste gebied vir uitbreiding in
terme van hektare in die Swartland.
Opbrengs
In die Swartland en Suid-Kaap varieer opbrengste onder droëland vanaf 1,0 ton/ha
tot 1,8 ton/ha, maar opbrengste van tot 2,5 ton/ha is al deur produsente verkry. Onder
besproeiingstoestande is opbrengste van meer as 4 ton/ha al in proewe behaal.
Wisselbou
Kanola is ’n uitstekende wisselbougewas met ander graan- en weidingsgewas-
se. Veral die tipes wat weerstand teen onkruiddoder bied, maak dit moontlik dat
kanola in groot gebiede in ’n wisselboustelsel met koring ingesluit kan word. In
die Swartland word dit nie meer as een keer in ’n vier jaar siklus op dieselfde land
verbou nie en in die Suid-Kaap nie meer as een of twee keer in ’n tien jaar siklus nie.
160 000
140 000
120 000
100 000
80 000
60 000
40 000
20 000
0
Totale area en opbrengs
Ton/ha
1998/1999
1999/2000
2000/2001
2001/2002
2002/2003
2003/2004
2004/2005
2005/2006
2006/2007
2007/2008
2008/2009
2009/2010
2010/2011
2011/2012
2012/2013
2013/2014
2013/2014
Grafiek 33: Kanolaproduksie
Ton
Hektaar
Ton/ha
2
1,5
1
0,5
0
1,24
0,92
1,11
1,15
1,10 1,14
1,20
0,95
0,92
0,70
0,91
1,15
1,35
1,81
1,55 1,55
1,06