42 / 84
November 2017
40
Seisoensoorsig en oorwegings
vir die komende seisoen
olgens die Nasionale Oesskat-
tingskomitee se finale skatting
van somergrane vir die seisoen,
was dit ‘n uitsonderlike jaar in
terme van produksie. Die meeste
van die somergrane se opbreng-
ste en produksie het die verwagtinge in
die mark grootliks oortref en die allemintige
16,74 miljoen ton mielie-oes was nie net
bogemiddeld nie, maar het ook die alge-
hele Suid-Afrikaanse rekord met meer as
2 miljoen ton oortref.
Sojabone het ook ‘n uiters suksesvolle
produksiejaar beleef en die 1,316 miljoen
ton oes, asook die gemiddelde opbrengs
van nagenoeg 2,3 t/ha, staan ook in die ge-
skiedenisboeke opgeteken as die beste ooit
in die geskiedenis van die land se sojaboon-
produksie. Hierdie uitsonderlike produk-
siejaar het die land met ‘n surplus mielies
van amper 5 miljoen ton gelaat en daarom
was dit noodsaaklik om soveel moontlik van
hierdie mielies uit te voer ten einde die ba-
lans in die land te herstel.
Die surplus mielies het weer eens die pryse
tot en met uitvoerpariteitsvlakke laat daal,
wat die winsgewendheid van produsente
onder geweldige druk geplaas het – ten
spyte van die goeie oeste wat gerealiseer
het. Die seisoen tot datum se uitvoere het
egter nie teen die verlangde tempo plaas-
gevind nie – met die plaaslike pryse wat
gesukkel het om deur die vlakke waar die
plaaslike mielies regtig kompeterend in die
internasionale markte is, te breek en die
verwagting is dat die uitvoere vir die sei-
soen nie die teikenvlakke sal haal nie.
Dit sal die land egter met 'n eindvoorraad
van meer as 4 miljoen ton mielies aan die
einde van die bemarkingsjaar laat en die
waarskynlikheid is groot dat die mielie-
prys volgende seisoen weer eens nader
aan die uitvoerpariteitsvlakke behoort te
verhandel. Met ‘n eindvoorraad van 4 mil-
joen ton beteken dit dat slegs ‘n 8 miljoen
ton produksie in die komende seisoen ge-
noeg sal wees om in die plaaslike vraag te
voldoen – wat die normale uitvoere na die
Afrika-lande insluit.
Onder normale produksietoestande en ge-
middelde opbrengste kan só ‘n oes met
ongeveer tussen 1,8 miljoen hektaar tot
1,9 miljoen hektaar realiseer. Die nuwe
produksieseisoen laat egter geweldige
onsekerhede by produsente rakende die
alternatiewe wat vir hulle beskikbaar is in
terme van produksie vir die nuwe seisoen.
Dit is uit gesprekke met verskeie produsen-
te duidelik dat hulle in die komende seisoen
alternatiewe sal moet oorweeg. ‘n Groot
aantal oorweeg dit om die seisoen aanplan-
ting van alternatiewe gewasse (veral soja-
bone) uit te brei.
Hoe lyk die vraag
na sojabone?
Die huidige seisoen se rekordsojaboon-
produksie het die plaaslike sojaboonpryse
onder druk geplaas en die markpryse het vir
‘n kort tydperk naby aan die uitvoerpariteits-
pryse verhandel – en dit het vrae by van die
rolspelers laat ontstaan rakende die werk-
like verbruik van sojabone in Suid-Afrika.
Wanneer die vraag na sojabone ontleed
word, is dit ook belangrik om die produk-
te wat deur die verwerking van sojabone
verkry word, in ag te neem. Die twee hoof-
produkte wat verkry word, is sojaboonolie-
koek, wat as ‘n belangrike rou materiaal in
die veevoerbedryf dien, asook sojaboonolie
wat grootliks in die voedselbedrywe as
kookolie opgeneem word.
Grafiek 1
toon die jaarlikse hoeveelheid so-
jaboonoliekoek wat plaaslik geproduseer
word, asook die invoere van oliekoek oor die
afgelope 13 jaar. Dit is ‘n goeie aanduiding
van die gemiddelde vraag na sojaboono-
liekoek in die plaaslike mark en word in die
totaalkolom vir oliekoek getoon.
Die sojabone per jaar-lyn dui op die gemid-
delde hoeveelheid sojabone wat plaaslik
per jaar gepers kan word, om in die plaas-
like verbruik van oliekoek te voorsien sodat
daar geen invoere hoef plaas te vind nie. Die
gemiddelde verbruik van sojaboonoliekoek
oor die afgelope drie jaar beloop ongeveer
1,3 miljoen ton en word ook in Grafiek 1 ge-
toon. Die gemiddelde plaaslike produksie
daarvan was ongeveer 720 000 ton, terwyl
die invoere ongeveer 580 000 ton beloop
het. Dit beteken dat daar plaaslik ongeveer
1,6 miljoen ton se rou sojabone per jaar
gepers kan word om die plaaslike soja-
boonoliekoekmark te vul sonder dat invoere
hoef plaas te vind.
Grafiek 2
toon die maandelikse verwerking
van sojabone wat vir die huidige seisoen
vir olie en oliekoek gepers word, teenoor
die gemiddelde maandelikse tempo van die
afgelope drie jaar. Die gemiddelde maande-
likse verwerking vir die seisoen tot dusver
is effens laer as die drie jaar gemiddelde
verwerking en met die groot produksie wat
hierdie seisoen in die plaaslike mark gesien
is en die huidige tempo van verwerking, kan
daar moontlik aan die einde van die bemar-
kingseisoen groter oordragvoorraad wees
as wat aanvanklik verwag is.
Die plaaslike persmarge was in die vorige
seisoen vir ‘n paar maande agtereenvol-
gend negatief en die perstempo was ook
laer as normaal gedurende hierdie tydperk.
Die persmarge het egter weer heelwat ver-
beter, wat die hoeveelheid wat gepers word
ondersteun. Met die huidige persmarge kan
daar verwag word dat die perstempo vir die
res van die seisoen relatief aanvaarbaar be-
hoort te wees – wat die vraag na sojabone
sal ondersteun.
Die gemiddelde maandelikse verwerkings-
tempo wat benodig word om die sojaboon-
oliekoekvlakke van ongeveer 1,3 miljoen ton
per jaar te bereik, beloop ongeveer 134 000
ton per maand en word deur die maande-
LUAN VAN DER WALT,
landbou-ekonoom, Graan SA
GRAANMARK
-oorsig
– 11 Oktober 2017
OP PLAASVLAK