93 / 124
Spaar op kalkkoste en vermy ondergrondse
versuring
– gebruik regte stikstofbron
D
ie hoofoorsaak van die grondversuring wat met
gewasproduksie gepaardgaan, is die toediening van am-
moniumbevattende en ammoniumvormende stikstofbron-
ne (N).
N-bronne verskil in die mate van
versuring wat dit veroorsaak
Die bakteriese omsetting van ammonium-N na nitraat-N, ook
bekend as die nitrifikasieproses, is primêr verantwoordelik vir
grondversuring. Hiervolgens word verwag dat produkte soos KAN
of ammoniumnitraatoplossing, wat slegs 50% ammonium-N bevat,
minder versurend as ammoniumsulfaat, wat 100% ammonium-N
bevat, sal wees of selfs as ureum, wat na hidrolise ook 100% am-
monium-N lewer.
KAN bevat 20% dolomietiese kalk wat grondsuurheid sal neu-
traliseer en daarom sal KAN selfs minder versurend as ammo-
niumnitraatoplossing wees (
Tabel 1
). Ammoniumsulfaat sal ook
meer versurend as ureum wees (Tabel 1) omdat die swael in am-
moniumsulfaat swaelsuur vorm wat verder versurend is. Ureum
en ammoniumsulfaat is aansienlik meer versurend as KAN en
ammoniumnitraat (Tabel 1).
Die koste om grondversuring veroorsaak
deur N-bronne te neutraliseer, verskil
Die gemiddelde hoeveelheid N wat vir ‘n mielieopbrengs van
4 t/ha tot 10 t/ha toegedien behoort te word, is 72 kg tot
227 kg N/ha (
Tabel 2
). Wanneer KAN gebruik word, gaan 81 kg tot
254 kg kalk/ha toegedien moet word, maar wanneer ureum gebruik
word, gaan 257 kg tot 810 kg kalk/ha toegedien moet word om die
versuring verbonde aan die N-toedienings teen te werk (Tabel 2).
Die koste verbonde aan die onderskeie regstellende kalktoedienings
is R44/ha tot R140/ha vir KAN en R141/ha tot R446/ha vir ureum.
Deur KAN in plaas van ureum te gebruik, is die besparing op kalk-
koste daarom tussen R97/ha en R306/ha vir mielieopbrengs van
tussen 4 t/ha en 10 t/ha teen ‘n kalkprys van R550/ton (Tabel 2).
Die posisie waar N-bronne grondsuurheid
in die profiel veroorsaak, verskil
Ondergrondse versuring is ‘n betreklik groter uitdaging en duurder
om reg te stel as bogrondse versuring en daarom behoort alles
moontlik gedoen te word om dit te vermy. Die diep plasing van
kalk in die sone van versuring is gewoonlik op alle gronde effektief,
maar ‘n duur proses. Op swaarder, kleierige gronde wat ysteroksides
en aluminiumoksides bevat, is gipstoediening gevolg deur dolo-
mietiese kalktoedienings wat in die bogrond ingewerk word, oor
tyd ook effektief om ondergrondsuurheid aan te spreek.
Ureum sal net so diep soos wat die grondwater waarin dit opgelos
is in die grond inbeweeg voordat dit na ammonium sal hidroliseer
omdat dit geen elektriese lading het nie. Die ammonium wat dus
in die ondergrond uit ureum vrygestel word, sal ook daar nitrifiseer
en versuring veroorsaak. Hierdie probleem word vererger wan-
neer ureum diep in die grond geplaas word. Die diep plasing van
ureum kan vermy word, maar die effek van ureum om te loog en
sodoende ondergrondse versuring te veroorsaak, is onvermydelik.
Die ammonium afkomstig uit KAN, ammoniumnitraatoplossing,
ammoniumsulfaat, ammoniakgas, MAP of DAP sal nie as ammonium
in die grond beweeg nie, omdat dit positief gelaai is en aan die
negatief-gelaaide kleiminerale sal bind. Hierdie N-bronne sal daarom
waar dit geplaas word, versuring veroorsaak en daarom behoort
dit ook nie so diep geplaas te word dat dit ondergrondse versuring
sal veroorsaak nie. Die kalk in KAN sal ook nie veel beweeg vanwaar
dit geplaas is nie en daarom sal dit bydra om die versuring deur die
ammonium in KAN in die spesifieke grondvolume te neutraliseer.
Onder minimum- of geenbewerking lei die ontstaan van grondsuur-
heid in dieper grondlae dikwels tot die beëindiging van die praktyk.
KAN en ammoniumsulfaat wat op die grondoppervlakte toegedien
word, sal slegs die boonste gedeelte van die bogrond versuur.
Hierdie versuring kan effektief deur gereelde ligte kalktoedienings
op die grondoppervlakte geneutraliseer word.
Let wel: Raadpleeg ‘n gekwalifiseerde landboukundige vir meer
lokaliteit-spesifieke toepassings.
91
September 2017
OP PLAASVLAK
Bemesting
Produk-inligting
DR ERIK ADRIAANSE,
bestuurder: Produkontwikkeling en Tegniese Ondersteuning, Sasol
N-BRON
KG SUIWER KALK/KG N
KAN
1,12
Ammoniumnitraat
1,78
Ureum
3,57
Ammoniumsulfaat
7,14
Bron: FERTASA, 2016
TABEL 1: DIE HOEVEELHEID SUIWER KALK WAT NODIG IS OM
VERSURING WAT DEUR VERSKILLENDE N-BRONNE VEROORSAAK
WORD, TE NEUTRALISEER.
TABEL 2: DIE VERSKIL IN KALKKOSTE OM DIE VERSURING WAT KAN EN UREUM VEROORSAAK, REG TE STEL (KALKPRYS = R550/TON).
MIELIE-
OPBRENGS
(T/HA)
N-PEIL
(KG/HA)
KAN-KALK
(KG/HA)
UREUM-KALK
(KG/HA)
KAN-KALK-
KOSTE
(R/HA)
UREUM-KALK-
KOSTE
(R/HA)
UREUM-KALK-
KOSTE MINUS
KAN-KALK-
KOSTE (R/HA)
4
72
81
257
44
141
97
6
124
139
442
76
244
167
8
175
196
625
108
344
236
10
227
254
810
140
446
306