SA Graan Julie 2015

59 / 92

FOKUS
Bemesting
Spesiale
Wanneer is hoeveel nodig?
Vir enige gewas om optimaal te
produseer, moet die nodige be-
mestingstowwe altyd op die regte
tye beskikbaar wees. Watter be-
mestingstowwe is dus die belangrikste, hoe
werk hulle en wanneer moet die bemes-
tingstowwe vir die plante beskikbaar wees?
Die hoof makro-elemente wat algemeen
deur ‘n plant benodig word, is stikstof (N),
fosfaat (P) en dan kalium (K), maar daar is
‘n reeks ander elemente, soos magnesium
(Mg), swael (S), kalsium (Ca), sink (Zn) en
mangaan (Mn) wat ook teenwoordig moet
wees om groei te bewerkstellig. Sodra
elementtekortsimptome deur ‘n gewas
vertoon word, is daar reeds skade aan
die oes.
Elke element het sy eie bydrae tot die oes
en tog is nie een belangriker as die ander
nie. As daar aan een element ‘n tekort is,
sal dit die opbrengs verseker benadeel. Die
grondontleding en die verwagte opbrengs
sal bepaal hoeveel van watter element
benodig en toegedien moet word.
Stikstof (N)
Die meeste stikstof word in die vorm van
nitraat (NO3) deur die plant opgeneem.
Hierdie nitraat word dan na die amienvorm
(-NH2) gereduseer wat deur ‘n hele klomp
prosesse gebruik word. N kom in die plant
voor in die organiese verbinding, soos
aminosure, proteïene, adenosientrifosfaat
(ATP), adenosiendifosfaat (ADP), deoksiri-
bose nukleïensuur (DNA), fosfolipiede en
chlorofil en dus ook in strukture, soos sel-
kerne, selwande en chromosome.
Hieruit is dit duidelik dat die lewensproses-
se, soos fotosintese, groei, voortplanting
en handhawing van genetiese identiteit,
deur stikstof medebepaal word. Die op-
vallende effek van stikstof is dat dit die
kenmerkende groen kleur aan blare gee en
die vegetatiewe groei van plante word met
stikstof geassosieer.
Fosfor (P)
P word hoofsaaklik in die vorm van oplos-
bare ortofosfaat (H2 PO4) opgeneem en
word in hierdie vorm in organiese verbin-
ding en plantstruktuur ingebou. Die be-
langrikste is fitien, ATP, ADP, DNA en
fosfolipiede. Soos in die geval van N, speel
fosfor dus ook ‘n rol by fotosintese, groei,
voortplanting en handhawing van genetie-
se identiteit en ook by respirasie. P word
veral geassosieer met seldeling, wortel-
groei, blomvorming en met rypwording.
Kalium (K)
Plante benodig relatief groot hoeveelhede
K in vergelyking met die ander minerale.
Anders as N en P, kom K egter nie in
organiese verbindings en strukture van
plante voor nie, maar wel in die selsap. K
speel ‘n rol by die vervoer van stikstof in
die plant asook by die translokasie van
stysel en dit bevorder fotosintese.
K bevorder ook veselsterkte en het ‘n in-
vloed op die oop- en toemaak van huid-
mondjies. K word geassosieer met die
stewigheid van stamme (veral by grane),
droogte- en kouebestandheid en vrugkwa-
liteit. Dit bevorder ook die vorming van
proteïene, suiker, stysel en olies.
Daar is verder ook ‘n verskeidenheid
mikro-elemente wat benodig word, wat
elemente insluit soos sink (Zn), mangaan
(Mn), koper (Cu), yster (Fe), boor (B) en
molibdeen (Mo), om die belangrikste te
noem. Baie navorsingswerk is al gedoen
om te bepaal hoeveel bemestingstowwe
deur gewasse onttrek word. Tabel 1 toon
die onttrekkingsyfers van die hoof somer-
akkerbougewasse.
‘n Plant se werklike voedingsbehoeftes
verskil egter van die onttrekkingsyfers. As
die plant eers dood is, sal daar ‘n gedeel-
te van die voedingselemente hersirkuleer
word. Maak net seker dat daar genoeg voe-
dingstowwe ten alle tye vir die plant be-
skikbaar is.
Elke gewas neem voedingstowwe volgens
sy eie behoeftes op. Dit is belangrik om
seker te maak dat die voedingstowwe wel
daar is as die plant dit nodig het en dat dit
in ‘n vorm is waarin die plant dit kan op-
neem. Baie navorsing is reeds gedoen om
hierdie opnametendense te bepaal.
Mielies
In Figuur 1 word die NPK-voedingstofop-
nametempo van mielies (soos deur Pannar
bepaal) getoon.
Uit hierdie figuur is dit duidelik dat die
mielieplante se tempo van K-opname baie
vroeg piek. Beide die P- en N-opnametem-
po’s is die hoogste rondom die blomtyd
van die mielieplant. Uit hierdie figuur maak
dit dus sin om te sorg dat die P en K met-
plant beskikbaar gestel word. Wat N aan-
betref, kan die stikstofbemesting met twee
paaiemente toegedien word om verlies te
beperk. Vir droëlandmielieverbouing moet
die totale N-behoefte voor vyf- tot ses-
weke-ouderdom toegedien wees. ‘n Mielie-
plant het teen blom reeds 65% van die N,
75% van die K en 50% van die P opgeneem.
57
July 2015
PIETMAN BOTHA, SA Graan/Grain medewerker
GEWAS BEMARKBARE PRODUK
VERWYDER
PLANTVOEDSEL-ELEMENTE VERWYDERING DEUR 1 TON
BEMARKBARE PRODUK (KG/TON)
N P K Ca Mg S
Graansorghum Graan 30 4,5 20 5,5 4,5
Mielies
Graan 15 3 4 0,5 1 1 - 3
Hele plant, maar uitgedruk per ton graan 27 4,5 20 5 4,5 2 - 6
Sojabone* Hele plant, maar uitgedruk per ton graan 75 - 100 8 25 - 35 8
Sonneblom Saad 25 2 9 4,5
TABEL 1: ONTTREKKINGSYFERS VAN DIE HOOF SOMER-AKKERBOUGEWASSE.
* Sojabone kan in die meeste van die stikstofbehoeftes self voorsien deur die binding van lugstikstof met behulp van knoppiesbakterieë
Bron: Bemestingshandleiding, 2007