81 / 112
79
August 2017
Prys- en produksierisiko het direk betrekking op die gebruik van
afgeleide instrumente as bemarkingstrategieë en sal vervolgens
bespreek word. Kontantvloei is ook van uiterste belang in enige
besigheid en kontantvloeirisiko sal daarom ook bespreek word.
Prysrisiko
Met prysrisiko word daar verwys na die mate waartoe die pryse
van die onderliggende kommoditeit varieer.
Die fluktuasie in die prys van die kommoditeit hou ‘n risiko in vir
die verskillende rolspelers in die mark wat belang het by die
spesifieke kommoditeit en hulle moet derhalwe hierdie risiko sover
moontlik binne hul vermoë probeer minimaliseer.
Fluktuasies in die pryse is in heelwat gevalle betreklik meer
kompleks en dit word deur ‘n magdom faktore beïnvloed waaroor
die spesifieke rolspelers in die mark, soos byvoorbeeld produ-
sente, nie beheer het nie.
Hierdie faktore, wat bydra tot die fluktuasies in die pryse, sluit
beide plaaslike en internasionale faktore in – wat strek vanaf kom-
moditeitspesifieke faktore tot en met ander mark- en ekonomiese
faktore.
Vraag en aanbod bly egter steeds die hoofbepaler van pryse en
enige faktore wat die vraag na en/of aanbod van die spesifieke
kommoditeit beïnvloed, kan geag word ‘n invloed op markpryse
te hê.
Die prysrisiko verskil vir die verskillende rolspelers in die mark
– afhangende van wat die betrokke persoon/besigheid se posisie in
die mark is.
Prysdaling sal vir ‘n produsent ‘n prysrisiko wees, terwyl prystoe-
name vir ‘n aankoper ‘n prysrisiko is. Beide van hierdie partye
maak van verskeie bemarkingsalternatiewe gebruik om hul prys-
risiko in die mark te minimaliseer en daarom moet albei partye
dieselfde risiko’s in ag neem wanneer daar bemarkingsbesluite
geneem word.
Tabel 1
toon die effek van ‘n verskanste teenoor ‘n nie-verskanste
posisie in die mark op ‘n produsent se balansstaat. In die voorbeeld
word ‘n hipotetiese plaas geskep en die aanname word gemaak
dat die produsent 1 000 ha witmielies plant teen ‘n gemiddelde
opbrengs van 4 t/ha.
Die direkte koste vir die produksie van die mielies beloop R7 300/ha.
Die pryse wat in die voorbeeld gebruik word, is die gemiddelde
Safex-prys gedurende Desember 2016 vir lewering in Julie 2017.
Hierdie prys is dus R2 713/ton, wat sal dien as die verskanste prys.
Die prys vir die nie-verskanste posisie is die daaglikse witmielieprys
soos op 30 Junie 2017 en beloop R1 708/ton. Die basis-aftrekking
in die voorbeeld is R250/ton en sluit liggingsdifferensiaal en
bemarkingsfooie in.
Die hoofdoel van verskansing is om jouself te beskerm teen
ongunstige prysbewegings. In die voorbeeld hierbo kan die dui-
delike verskil tussen verskanste en nie-verskanste posisies op die
balansstaat met betrekking tot die direkte koste van mielieproduk-
sie gesien word.
Met die gebruik van termynkontrakte vir verskansingsdoeleindes
stel die gebruiker daarvan vir homself die prys vas en daarom sal
die negatiewe prysbeweging hom nie nadelig beïnvloed nie. Hy
kan daarom dan ook nie baat vind by positiewe prysbewegings nie,
sou die mark so reageer tot en met strooptyd.
Produksierisiko
Produksierisiko verwys na die waarskynlikheid dat die opbrengste
wat gestroop word, laer as die verwagte opbrengs is. Produksierisiko
is ‘n belangrike aspek om te oorweeg en nie net het laer-as-verwagte
opbrengste ‘n negatiewe impak op die inkomste bloot oor die feit
dat die geproduseerde produk minder is nie, maar dit moet ook
in gedagte gehou word wanneer verskansing deur middel van
termynkontrakte oorweeg word.
Dit is noodsaaklik dat die tonnemaat wat wel verskans is, ook
beskikbaar is vir lewering met die kontrakvervaldatum.
VERSKANSTE POSISIE
NIE-VERSKANSTE POSISIE
Safex-prys
R2 713,00
R1 708,00
Plaashekprys (R/ton)
R2 463,00
R1 458,00
Insetkoste (R/ton)
R1 825,00
R1 825,00
Bruto marge (R/ton)
R638,00
-R367,00
Bruto marge (R/ha)
R2 552,00
-R1 468,00
Kontant-uitvloei vir die plaas
R7 300 000,00
R7 300 000,00
Kontant-invloei vir die plaas
R9 852 000,00
R5 832 000,00
Netto kontantvloei
R2 552 000,00
-R1 468 000,00
Bron: Safex, Graan SA en eie berekeninge
TABEL 1: BALANSSTAAT VAN ‘N VERSKANSTE TEENOOR ‘N NIE-VERSKANSTE POSISIE VIR ‘N HIPOTETIESE PLAAS.
Bron: Safex, Graan SA en eie berekeninge
TABEL 2: BALANSSTAAT VAN ‘N VERSKANSTE POSISIE WAAR MINDER AS VERWAG, GESTROOP WORD.
STROOP 4 T/HA
STROOP 2 T/HA
JULIEPRYS LAER
JULIEPRYS HOËR
Safex-prys
R2 713,00
R2 713,00
R1 708,00
R3 000,00
Plaashekprys (R/ton)
R2 463,00
R2 463,00
R1 458,00
Insetkoste (R/ton)
R1 825,00
R1 825,00
R1 825,00
R1 825,00
Bruto marge (R/ton)
R638,00
R638,00
R1 005,00
-R287,00
Bruto marge (R/ha)
R2 552,00
R1 276,00
Kontant-uitvloei vir
die plaas
R7 300 000,00
R7 300 000,00
Kontant-invloei vir
die plaas
R9 852 000,00
R4 926 000,00
R2 010 000,00
-R574 000,00
Netto kontantvloei
R2 552 000,00
-R364 000,00
-R2 948 000,00