53 / 92
– Deel 11
PJ PIETERSE,
Departement Agronomie, Universiteit van Stellenbosch
Duiwekerwel (
Fumitory
)
WINTERREËNVALSTREEK
Onkruide in die
Reeks
d
aar kom twee
Fumaria
-spesies in Suid-Afrika voor,
maar net
Fumaria muralis
(duiwekerwel) is ‘n algemene
onkruid. Alhoewel dit na bewering ‘n relatiewe swak
mededinger by wintergraan is, kan dit sterk met
groentegewasse kompeteer.
Duiwekerwel se kompetisie-impak hang af van die gewasspesie
en -kultivar, tyd van vestiging van duiwekerwel en digtheid van die
populasie. In Australië is gevind dat duiwekerwel koringproduksie
met tot 40% en kanolaproduksie met tot 36% kan verlaag.
Die feit dat die plant teen ander plante kan opklim, maak dit ‘n sterk
kompeteerder teen gewasse met kleiner plante en dit het skynbaar
ook allelopatiese eienskappe wat gewasgroei kan onderdruk. Ander
faktore wat duiwekerwel ‘n suksesvolle onkruid maak, is die groot
genetiese variasie binne die spesie wat oorsprong gee aan baie
verskillende ekotipes wat verseker dat die spesie in ‘n reeks van
verskillende omgewings kan oorleef. Dit het saad wat tot 20 jaar
kiemkragtig kan bly en het ‘n baie wye venster van temperature
waartydens dit kan ontkiem. Duiwekerwel is moeilik om te beheer
in kanola en word dus bevoordeel in rotasies wat kanola insluit.
Duiwekerwel bevat ‘n klompie verskillende chemiese verbindings
wat toksies kan wees vir mense, maar in klein hoeveelhede medi-
sinale eienskappe het. Só word plantmateriaal van duiwekerwel
byvoorbeeld in lande soos Mauritius en die Réunion eiland in
badwater geplaas om uitwendige probleme, soos ekseem, aknee,
ringwurm, ‘n gejeuk en wonde te behandel.
Dit word ook inwendig as tonikum en stimulant gebruik wat na
bewering bloed suiwer, lewerfunksies stimuleer, as lakseermiddel
gebruik word, anti-diabetiese funksies het en gebruik word om hoë
cholesterol te beheer. Weens die moontlike toksisiteit, is dit egter
nie raadsaam om die plant vir inwendige medisinale gebruik aan te
wend nie.
Duiwekerwel is platgroeiende tot halfregop, kruidagtige, eenjarige
plante wat tot ‘n mate teen stutte soos draadheinings of ander plan-
te kan oprank. Hulle vertak redelik baie vanaf die basis en kan tot
60 cm hoog word. Die stingels wat haarloos en groen is, kan fyn
geriffeld tot hoekig wees. Die blare is dubbelveervormig saamge-
steld en is afwisselend gerangskik. Die blaarveertjies van die
boonste blare is omgekeerd eiervormig gelob, haarloos en tot
1,5 cm lank. Die saamgestelde blaar kan tot 8 cm lank wees.
Die blomme kom in oksel- of eindstandige trosse voor en is pienk
met perserige punte. Die vrugte is lig- tot donkerbruin, lensvormig
en tot 2 mm in deursnit. Die sade is groen tot bruin, lensvormig
met ‘n dowwe, haarlose oppervlakte en tot 2 mm in deursnit.
Voorkoms en verspreiding
Duiwekerwel is oorspronklik afkomstig van Marokko en die Ibe-
riese Skiereiland van Spanje, maar kom tans op alle kontinente
behalwe Antarktika voor. In Suid-Afrika kom dit wydverspreid
voor, maar veroorsaak veral probleme in koring in die Suid-Kaap
en in Mpumalanga. Dit is ook ‘n lastige onkruid in lusern en baie
groentegewasse in die winterreënvalstreek.
Duiwekerwel plant net met saad voort. Die blomme is selfbestui-
wend en minder as 1% kruisbestuiwing vind plaas. Duiwekerwelplan-
te kan tot 22 500 sade per plant produseer. Die sade kan binne drie
weke nadat die eerste blomme verskyn het, begin ryp word.
‘n Narypingsperiode is dan nodig vir die sade om te ontkiem. Dui-
wekerwel se saad kan deur klere, skoene, masjinerie, gewas- en
weidingsaad en voer versprei word. Oor die algemeen word dit
waarskynlik die meeste saam met onsuiwer kanola en ondergrondse
klawersaad oor lang afstande versprei.
Die saad kan ook deur water versprei word. Dit beskik ook oor ‘n
baie effektiewe kortafstand verspreidingsmeganisme (minder as
10 m) deurdat die sade se saadhuid olieryk is en miere dit dan
versamel en in hulle neste begrawe waar dit veilig kan lê en wag op
geskikte ontkiemingstoestande.
Duiwekerwelsade is hoogs rustend as gevolg van ‘n onvolwasse
embrio (vandaar die behoefte aan ‘n narypingsperiode) en saad-
huid wat suurstofopname belemmer. Die embrio word volwasse
ná blootstelling aan hoë temperature gevolg deur ‘n koue, klam pe-
riode. Sade wat vlakker as 5 cm begrawe is bly vir drie tot vyf jaar
kiemkragtig en op ‘n diepte van 15 cm kan dit vir 20 jaar lank oorleef.
Miere help met oorlewing deurdat hulle die sade diep begrawe. Dui-
wekerwel kan dwarsdeur die jaar ontkiem, maar dit gebeur meestal
tussen Mei en Augustus in reaksie op reënbuie. Die optimum ont-
kiemingstemperatuur is 10°C - 15°C alhoewel ontkieming tussen
5°C en 22°C kan plaasvind.
Ontkieming kan gestimuleer word deur bewerking in die dag wat
die sogenaamde ligeffek verskaf. Die bewerkingseffek vervang die
temperatuurbehoeftes van die saad vir ontkieming. Ontkieming
word nie deur stikstoftoediening beïnvloed nie. Sade is relatief klein
en ontkiem vlak (vlakker as 2,5 cm).
Wetenskaplike naam:
Fumaria muralis
Afrikaanse naam:
Duiwekerwel
Engelse naam:
Fumitory
51
April 2015
OP PLAASVLAK
Geïntegreerde plaagbeheer