13 / 16
MADE POSSIBLE BY
THE MAIZE TRUST
13
CATIONS KE ENG?
Menontsha ya semela e tshwerwe mobung wa lehlabathe, wa letsopa le
wa selokwe. Mobung o lokileng, o nang le tsohle tse hlokahalang, tsohle
di eme ka moo ho hlokahalang ka teng. Dimela di sebedisa menontsha
ena ha ho hlokahala nakong ya ho etsa mahaba hammoho le nakong ya
kgolo ya ho etsa peo.
Cations
ke dikarolwana tsa dikhemikhale tse leng positive (kga-
hlanong le
negative
), mme tsena di fumanwa ka nako tsohle mmoho
le dikhemikhale tse ding mobung. Dikarolwana tsena ke tse dulang
di ntse di tsamaya, mme di dula di ntse di arohana le ho kopana le
tse ding popehong ya mobu hammoho le saekeleng e rarahaneng ya
bophelo ba diphedi tse nyane.
Mebu e behwa tekong ho fumana hore e na le tse kae, e leng
calcium
(Ca), magnesium (Mg),
potassium
(K),
sodium
(Na),
ammo-
nium nitrogen
, le diminerale tse ding tsa bohlokwa. Menontsha ena
e fumanwang e le e
positive
e tsejwa ka hore ke metheho. E na le
charge
e le nngwe kapa tse pedi tse leng positive. Tse leng
negative
(–) tsona di bitswa ‘
anions
’.
Ha o nka dimagnete tse pedi tse nang le dikarolwana tse bitswang
leboya le borwa – ha o atametsa dikarolwana tsa leboya mmoho kapa
tsa borwa mmoho, dintlha tseno di a rahana le ho arohana hobane di
a tshwana. Hona ho bakwa ke matla a motlakase/kgohedi. Empa ha o
kopanya ntlha tse sa tshwaneng, e leng ya borwa le ya leboya, dinthla
tseno di a atamelana. Ka mokgwa o jwalo, menontsha ya semela, e leng
positive e tla atamelana ka matla le bokahodimo bo leng
negative
.
Bokahodimo bo leng negative bo fumanwa haholo dikarolwaneng
tsa manyolo a mobu.
Tekatekanyo ho ya ka Ngaka Albrecht le bafuputsi ba bang e ka
mokgwa o latelang:
Calcium
60% ho isa ho 70%,
magnesium
10% ho isa ho 20%,
potassium 2% ho isa ho 5%,
sodium
0,5% ho isa ho 3%, tse ding 5%.
Mehato ya esiti kapa ya pH ya mobu hammoho le lenaneo la kalaka ke
tsona tse tla laola haholo hore na tekatekano e boletsweng hodimo mona,
e leng ya menontsha, e fihlelletswe na. Tekatekanyo tse boletsweng hodi-
mo mona di bontshwa ke dilaboratori tse ngata, kapa di ka tsejwa ho ya ka
bongata bo bontshwang pehelong ya diteko tsa mobu. Bapisa diteko tsa
mobu wa hao le diteko tse lokelang ho fihlellwa hodimo mona. Bongata
hangata bo bontshwa ho ya ka dimilligramo tsa monontsha ka mong ho
ya ka kilogramo ka nngwe ya mobu.
Ka hoo, CEC ke tekanyetso ya ka moo mobu wa hao o leng motle
ka teng mabapi le ho tshwara menontsha ya semela. Tse ding tsa
dilaboratori di bontsha hona e le Bokgoni Kaofela ba Phapanyetsano.
Mobu o leng lehlabathe haholo, o na le manyolo a manyane haholo
kapa tse bolang tse nyane haholo, mme o tla bontsha tekanyetso e
tlase haholo ya ka moo mobu o nang le menontsha ya semela ka
teng. Mobu o nonneng ka tse bolang, wona o tla ba le tekanyetso e
phahameng ya ho tshwara menontsha ya semela.
QETELO
Sheba diphetho tsa diteko tsa hao tsa mobu, mme o bone ka moo
mobu wa hao o dumellanang ka teng le se lokelang ho fihlellwa. Ebe
he, o etsa diphetoho tse hlokahalang temong ya hao le manyolong a
hao mabapi le bokamoso bo tla tshwarella. Mosotho wa kgale o re,
“
Phokojwe ho phela e diretsana
”.