10 / 16
MADE POSSIBLE BY
THE MAIZE TRUST
10
R
E ILE RA TLAMEHA HO SHEBA MONONO WA MOBU,
TSAMAISO YA DIJOTHOLLO LE PHAPANTSO YA
DIJOTHOLLO MOKGWENG WA TLHAHISO WA HO
BOPA MANYOLO, MENONTSHA YA SEHLOOHO
YA SEMELA MOBUNG WA LETSOPA LEO NANG LE
LEHLABATHE, WA SELOKWE, HONTSHETSA PELE DIPHEDI TSE
NYANE MOBUNG O RARAHANENG HAMMOHO LE TSHEBEDI-
SO YA MANYOLO DITABENG TSA RONA TSA PULA IMVULA E
FETILENG. LEKA HO SHEBA DITABA TSENA HO IKGOPOTSA LE
HO NTLAFATSA TSEBO YA HAO.
Ntlha ya bohlokwa dijothollong tse rekiswang ke ho tseba le ho utlwisisa
hore mohato wa pH kapa wa esiti ya mobu ke eng, e leng mefuteng e
fapaneng ya mobu polasing ya hao, ka ho e lekanya nakong ya ho etsa
diteko tsa mobu kapa pele ho moralo wa lenaneo le batsi la ho sebedisa
kalaka. Ha mobu o na le esiti e fetang tekano kapa o na le kalaka haholo,
mobu oo o lokela ho “lokiswa” ka metswako e fapaneng e kenyeletsang
kalaka ya calcitike kapa ya dolomite (
calcium carbonate
le
magnesium
carbonate
) ka tshebediso ya lenaneo le hlophisitsweng hantle la nako e
kgutshwane, e lekaneng, le ya nako e telele masimong ka ho latelana.
Ha eba mebu ya hao ya bokgoni bo phahameng, e tebileng haho-
lo e na le esiti haholo, mohlomong o tla be o lahlehelwa ke ho fihlella
kuno tse phahameng haholo dilemong tsa pula e ntle. Ka ho eketsa
ka tone kapa ho feta ka selemo nakong ya dilemo tse ngata ho ka tlisa
keketseho e kgolo ya tjhelete le ho tshwarella tabeng ya ditjhelete
dilemong tse tlang tsa ka moso. Ka boleng ba R2 500 tone ka nngwe
nakong ya dilemo tse hlano, hona ho ka etsa R12 500.
Ka ho dieha ka tlhophollo ya bothata ba esiti e ka bang teng ham-
moho le tshebediso ya lenaneo le hlophisitsweng hantle la kalaka ho ba
baka ditshenyehelo tse kgolo, haholoholo tlhahiso e kenyang tjhelete e
hloka dikuno tse phahameng. Ditjeho tse otlolohileng tsa poone ho ya
ka dikuno tse habilweng kapa bokgoni ba mobu di ka akaretsa R7 000 ho
isa ho 10 000 hekthara ka nngwe ya tlhahiso mobung o ommeng. Hona
ho bolela hore kuno ya ditone tse 2,8 ho isa ho tse 4 hekthara ka nngwe
e a hlokahala hore ho fihlellwe ditjeho tse otlolohileng tsa hekthara ka
nngwe. Kuno efe kapa efe e fetang mona e
tla ba e lebiswang ditjehong tsa hao tse tsitsi-
tseng, tse kang tefello ya dikadimo tseo o di
lefang le tsa kgiro/kadimo, motlakase jwalo ka
ha di bonahala mekgweng ya hao ya ditefello
le mananeo a mang. Taba ya bohlokwa ke ho
etsa tekanyetso ya bokgoni ba kuno ya hao ho
ya ka direkoto tse batsi tsa polasi ya hao. Di-
hwai tse ngata di etsa ditekanyetso tse fetang
dikuno tseo di felang di di fihlella nakong eo di
etsang tlhophollo ya tsohle tse kenang.
KUTLWISISO YA PH
pH e ka lekanngwa sesebedisweng sa metsi kapa
sa khemikhale se nang le metsi le khemikhale ya
1
Sejothollo
pH ya mobu
4,7
5
5,7
6,8
7,5
Kuno e ka bang teng (100 e ntle, 0 e mpe) sekala → tebello
Poone
34
73
83
100
85
Koro
68
78
89
100
99
Nawa soya
65
79
80
100
93
Habore
77
93
99
98
100
Lesere
2
9
42
100
100
Majwang
31
47
66
100
95
Kuno ya dijothollo mabapi le pH.
DITLAMORAO
tsa bosiyo
ba kalaka mobung wa esiti
Foto: Jenny Mathews
Richard McPherson, Mophehisi ho
tsa Pula Imvula. Romella emeile ho
richard@agrimetrix.co.za