12 / 16
MADE POSSIBLE BY
THE MAIZE TRUST
12
K
HOLOMO E NNGWE PEHELONG YA TEKO YA MOBU
E TENG E NANG LE SEHLOOHO SA CEC, E LENG
TEKANYETSO YA KA MOO MOBU O KGONANG HO
TSHWARAMENONTSHA YA BOHLOKWA YA SEMELA
KA TENG. HANGATA NTLHA ENA HA E ELWE HLOKO
HAHOLO KAPA HO UTLWISISWA. ENA KE NTLHA YA BOHLO-
KWA YA MEBU, MME E LOKELA HO ELWA HLOKO MABAPI LE
HO BEHA LEIHLO MONONONG WA MOBU, TSHEBETSO YA
KALAKA NAKONG YA DILEMO TSE THARO TSE FETILENG KAPA
HO FETA, MASALLA A DIMINERALE MOBUNG, HAMMOHO LE
MANYOLO SETSENG MOBUNG, HAMMOHO LE PHUMANTSHO
YA MANYOLO A SEBEDISITSWENG HAMMOHO LE MEHATO YA
MONONO WA MOBU KA KAKARETSO.
MEBU
Mebu e bopilwe ka dikarolwana tse nne tsa sehlooho – diminerale (matswai),
moya, metsi le tse bolang. Mobu o tlwaelehileng o bopilwe ka 45% ya dimi-
nerale, 25% ya metsi, 25% ya moya le tse bolang, e leng 2% ho isa ho 5%.
Karolwana ya matswai e na le dithollo tsa mefuta e meraro, e leng lehlabathe,
selokwe kapa letsopa. Karolwana tsa boemedi tsa tsena tse tharo ke tsona
tse sebediswang ho tseba hore na mobu ke wa lehlabathe, wa lehlabathe
le selokwe, selokwe se lehlabathe, selokwe se thumisehileng sa lehlabathe,
selokwe, selokwe se hohotsweng ke metsi, selokwe se thumisehileng, selo-
kwe se letsopa, selokwe se letsopa hammoho le letsopa.
DIPHEDI MOBUNG
Popehong e rarahaneng, e bontshitsweng hodimo mona, mobu o na
le diphedi tse ngata tse fapaneng, tse kenyeletsang dimela tse nyane
haholo, mefuta ya dibaktheria, hlobo, mofuta wa diphedi, diphedi
tsa mofuta o monyane haholo, diboko tsa mofuta wa roundworms,
dikokwanyana, diboko le metso ya dimela. Bongata ba tsena kaofela
mobung o ka hodimo wa dimilimithara tse 175 e ka ba dikilograma
tse 7 000 hekthara ka nngwe. Ka hoo, mobu ke tikoloho e phelang,
moo re jalang dijothollo tsa rona ka manyolo a dikhemikhale.
MANYOLO LE TSE BOLANG
Tse bolang ke karolo ya mobu, e nang le diphedi tse ntseng di phela ka
hodima mobu, tseo e bileng masalla a phelang a dimela a sejothollo sa
nako e fetileng kapa jwang mehatong e fapaneng ya ho bola. Manyolo
ke ketane e telele, e rarahaneng ya dikarolwana tse nyane haholo, tse ka
bonwang feela ka kgalase ya microscope. Hona ho tswa mohatong wa ho
qetela wa ho bola. Manyolo ke dikarolwana tse sootho kapa tse putswa,
mme tsena di ka bonwa di hlahella mobung ka mora ho phethola ho ho-
nyane mokgweng wa temo e nyane kapa mokgweng wa temo ya paballo
ya mobu le wa paballo ya mobu.
Sheba mobu o ileng wa sebediswa hampe ka mokgwa wa temo ka
tetse, moo ho seng masallla a letho a dimela, moo tse bolang di fokolang
haholo, mme o bapise hona le masimo a haufi moo ho sebedisitsweng
mokgwa wa paballo ya mobu. Bapisa mebu ena e mmedi ka ho tjheka me-
koti ya ho hlahloba dikarolwana tsa fapaneng tsa mefuta ya mobu (
profile
holes
). Makgapetla a bontshang dikarolwana tsa mehato ya manyolo a a
bonahala. Hopola hore ho nka dilemo tse ngata mokgweng wa paballo ya
mobu hore ho fihlellwe dikarolo tseo manyolo a fumanwang ho tsona ka
nako tsohle. Mobu o nang le 4% ya tse bolang, hammoho le manyolo, o
ka fa sejothollo ka ho ka fihlang ho dikilograma tse 200 tsa nitrogene. Ke
paballo e kae ya manyolo e ka tliswang ke Nitrogene?
Ha o ka bala dipampiri tse ngotsweng ke Ngaka William Albrecht
mabapi le mefuta ya mebu, hona ho tla fana ka lesedi le batsi, mme
ho tla thusa tsebong ya hao ya ka moo mebu e ntlafatswang ka teng
masimong a hao. Mefuta ya mobu le tlhokomelo ya yona, e fela e le
taba e rarahaneng haholo.
CEC ya teko ya
MOBU E BOLELA eng?
Richard McPherson, Mophehisi ho
tsa Pula Imvula. Romella emeile ho
richard@agrimetrix.co.za