71 / 108
D
ie doeltreffendheid van verskillende landboukalkbronne
as neutraliseermiddel vir suurgrond verskil wesenlik.
Landboukalk is vir baie jare slegs beoordeel deur middel
van die “KKE in HCl”-toetsmetode (die kalsiumkarbonaat-
ekwivalent in HCl, oftewel sterk soutsuur wat duisende kere sterker
is as die suur in grond).
Landboukalk wat chemies amper 100% suiwer is, maar swak in
grond reageer, is vir jare lank as die beste beskikbare landboukalk
produkte verkoop omdat die toetsmetode ‘n wesenlike wanindruk
skep van die werklike doeltreffendheid in grond.
In die sewentigerjare het my pa, Hendrik Pistorius, wat op 100-
jarige ouderdom nog met ons is, saam met die Universiteit van
Pretoria die grondinkubasiemetode vir die toets van landboukalk
ontwikkel. Wat my aanbetref, is dit steeds die beste metode om
die reaktiwiteit van verskillende landboukalke met mekaar in suur
grond te vergelyk. Dié metode neem ongelukkig ‘n paar maande.
Die grondinkubasiemetode is later vervang met harsontleding,
wat binne ‘n paar dae gedoen kan word. Dit gee vir ‘n mens ‘n
aanduiding van watter persentasie van die landboukalk binne drie
maande gaan reageer. (Hars het amper dieselfde suurheid as ‘n
suur grond.)
Die probleem met harsontleding is dat verskillende laboratoriums
harse by verskillende verskaffers koop, wat wyd uiteenlopende
resultate lewer. Wanneer dieselfde tipe hars gebruik word, is dit
‘n uitstekende manier om die reaktiwiteit van verskillende land
boukalke met mekaar te vergelyk.
Dit is belangrik om in ag te neem dat landboukalk nie, soos byvoor
beeld ureumkunsmis, wateroplosbaar is nie. Die kontakoppervlakte/
fraksiegrootte, oftewel fynheid, is dus van deurslaggewende belang
vir ‘n landboukalk om doeltreffend met grond te reageer.
Die volgende vraag is aan drie wetenskaplikes gegee om te be-
reken en hulle het binne ‘n persent of twee op dieselfde antwoord
uitgekom: Wat is die kontakoppervlakte van ‘n kilogram kalk met
‘n soortlike gewig (
specific gravity
) van 1,3 met die volgende
deeltjiegroottes: 1,7 mm, 0,25 mm (250 mikron), 100 mikron,
50 mikron, 20 mikron en 10 mikron?
Om landboukalk in Suid-Afrika te registreer, moet dit 100% kleiner
as 1,7 mm wees en ten minste 50% kleiner as 0,25 mm (250 mikron)
wees. Vir ‘n landboukalk wat net-net aan die regulasievereiste
(deeltjiegroottegradering) voldoen, sal die kontakoppervlakte per
kilogram dus 10,59 m
2
wees. ‘n Landboukalk met ‘n deeltjie groot
te van kleiner as 20 mikron sal dus ‘n kontakoppervlakte van amper
22 keer meer as ‘n regulasie-fynheid landboukalk hê, wat natuurlik
baie vinniger in grond sal reageer.
Sommige bemarkers, veral party wat
liquid lime
verkoop, maak
somme waarmee hulle op wilde bewerings uitkom. Die ergste
bewerings is dat ‘n mens met ‘n paar kilogram
liquid lime
honderde
tonne se gewone landboukalk kan vervang. Sommige van die
berekenings laat dit lyk of ‘n mens kalk kan “vermeerder” soos wat
jy dit fyner en fyner verpoeier.
Dit is natuurlik nie op korrekte chemiese beginsels gebaseer nie.
(‘n Belangrike beginsel is dat een mol lading kalk met een mol suur
reageer [0,5 mol CaCO
3
+ 1 mol HCl = 0,5 mol Ca Cl
2
+ 0,5 mol
H
2
CO
3
] en dat ‘n mens op sy beste met fynheid slegs tot op 100%
doeltreffendheid kan kom, 0,5 mol.) ‘n Mens kan hoogstens ‘n
bekalkingsproduk vinniger laat reageer, hoe fyner jy dit maak.
Sover bekend, is die fynste kommersieel beskikbare landboukalk
wat in los maat verkoop word (relatief goedkoop) MFA mikrofyn
kalsiet in die Laeveld. Dit is ‘n kalksteen (CaCO
3
) wat gebrand is
(CO
2
– koolsuurgas is vervlugtig), geblus is en gekalsineer is (weer
teruggebring na kalksteen/CaCO
3
).
Die kalksteen is dus tot op molekulêre vlak afgebreek en baie,
baie fyn. Dit word verkoop met sowat 25% vog, anders verdwyn
dit spontaan in die lug in as stof. Dit is die enigste produk wat
as landboukalk verkoop word wat ook in die plek van kalsiumhi
droksied gebruik kan word vir die neutralisasie van suur mynwater
(
acid mine drainage
) omdat dit amper onmiddellik reageer.
Omdat fynheid so belangrik is, word ‘n rolmeule tans by die
Hiqualime-bron naby Witbank/Emalahleni geïnstalleer, wat die pro
duk baie fyner kan maal. Hierdie fyner produk sal aan die begin van
volgende jaar op die mark beskikbaar wees. Metlime naby Brits
verkoop ‘n verpoeierde kalksteen wat 99% kleiner as 100 mikron is
en Idwala het Kulubright, wat tot so fyn as 5 mikron is en in water
digte sakke verkoop word.
Ons het interessante landboukalk-artikels op ons webtuiste. Kyk
gerus.
69
July 2018
Die
belangrikheid
van fynheid
by landboukalk
Produkinligting
Fokus
Kalk
Mini-
Leo Pistorius,
H Pistorius & Kie Landboukalk
GROOTTE IN MM GROOTTE IN MIKRON AREA (M
2
)/KG
1,7 mm
1 700 mikron
2,72
0,25 mm
250 mikron
18,52
0,1 mm
100 mikron
46,29
0,05 mm
50 mikron
92,59
0,02 mm
20 mikron
231,5
0,01 mm
10 mikron
462,93
Tabel 1: Kontakoppervlakte in m
2
/kg produk van verskil-
lende fraksiegroottes.