90 / 116
Oktober 2017
88
OP PLAASVLAK
Noordwes-Vrystaat / Bewerkingspraktyke
Bewaringslandbou
Navorsing op watertafel-sandgronde
van die Noordwes-Vrystaat
D
ie semi-ariede sandgronde van die Noordwes-Vrystaat
het ontwikkel uit Eoliese moedermateriaal en is sowat
1,8 miljoen tot 5 miljoen jaar gelede afgesit op ‘n paleo-
oppervlak wat bestaan het uit swak gedreineerde kleie-
rige verweringsprodukte van doleriet, moddersteen, kalkreet en
skalie. Die vernaamste kenmerke van hierdie sandgronde wat
aangespreek moet word wat suksesvolle ontginning en bewaring
betref, is winderosie, gevoeligheid vir verdigting, lae waterstoor-
vermoë van die bogrond, inherente lae voedingstatus en lae orga-
niese materiaalinhoud.
Die vermoë van die ondergrond om ‘n tydelike watertafel te vorm
bokant die paleolaag asook die vinnige waterinfiltrasie deur die
bogrond, skep ‘n waterreservoir wat verantwoordelik is vir die sta-
biele opbrengste in hierdie wisselvallige reënvalgebied. Geskied-
kundig is koring op tot 50% van die bewerkte oppervlak in die
middel en westelike dele van die streek verbou en grondbone tot
15% in die noordelike gedeelte.
Die voordeel van koring en mielies is gedemonstreer in verbeterde
opbrengste. Koring se gewildheid het afgeneem met die voorkoms
van swak herfs- en/of vroeë somerreëns gedurende die 1960’s tot
vroeë sewentigs.
Grondbone het goed in wisselbou met
mielies presteer, maar die onbedekte
oppervlak wat na die oes van die bone
agtergelaat is, het soms ernstige winderosie
tot gevolg gehad. Met die suksesvolle
toepassing van ‘n stoppeldeklaag en skeur-
ploegbewerking (rip-op-ry) op mielies
deur Koch (1974), het die toepassing van
spoorverkeer met ‘n stoppeldeklaag wyd
inslag gevind en het grondbone weens die
erosieprobleem minder gewild geraak.
Wat eers as ‘n potensiële woestyn gesien is,
het in die opvolgende tien jaar een van die
mees konstante mielieproduserende gebie-
de in Suid-Afrika geword. Die voordele wat
in wisselboustelsels opgesluit lê, het egter
agterweë geraak as gevolg van die gebrek
aan geskikte alternatiewe en ekonomies-
aanvaarbare gewasse.
Met die implementering van die beginsels
van bewaringslandbou in Suid-Afrika, asook
die afname in winsgewendheid en toename
in produksierisiko’s by monokultuur-graan-
verbouing in die 1990’s, het nuwe belang-
stelling in wisselboustelsels ontwikkel
(Nel, 2005). Bennie
et al.
(1995) met ‘n
koring/mieliewisselbou, Gentry
et al.
(2001),
Varvel en Wilhelm (2003), asook Loubser
en Nel (2004) met mielie/sojawisselbou het almal voordelige mielie-
opbrengste bewys.
Liebenberg (2012) het bevind dat die verhoogde mielieopbrengs
nie net aan meer beskikbare stikstof (N) toegeskryf kan word
nie, maar ook aan verhoogde mikrobiologiese aktiwiteit, asook
verminderde wortelsiektes en plae wat die omvang en effektiwiteit
van die wortelstelsel verbeter het.
Die Sandgrondontwikkelingskomitee (SOK) is in 2010 gestig om
bewerkingspraktyke wat volhoubare en winsgewende mieliever-
bouing op sandgronde met vlak watertafels onder relatiewe lae
en wisselvallige reënval sou verseker, te toets. Befondsing is deur
die Mielietrust op ‘n jaarlikse basis bewillig vir dié doel.
Lede van die SOK in die Noordwes-Vrystaat het besluit om wissel-
boustelsels te toets wat meer gewasdiversifikasie sou meebring,
met gepaardgaande beter onkruid- en plaagbeheer, beter benut-
ting van voedingstowwe en water op verskillende dieptes, asook
verhoogde mikrobiologiese populasies, diversiteit en aktiwiteit met
die oog op die verbetering van grondgesondheid.
DR DANIE BEUKES,
onafhanklike grondkundige en
CAREL KOCH,
onafhanklike landboukundige
Deel 3: Agtergrond en proefbehandelings: Wisselboustelsels en bewerking
‘n Goeie stand wisselbougewasse (mielies, sojabone en voersorghum) in
Februarie 2015 op Springboklaagte.