81 / 116
79
October 2017
stikstof (N). Oor die afgelope 40 jaar het
die gebruik van N-kunsmis op gewasse
wêreldwyd 7,4 keer verhoog, terwyl op-
brengste net 2,4 keer verhoog het. Net soos
in Suid-Afrika, dui dit op ‘n al swakker ge-
bruiksdoeltreffendheid (‘n daling van oor
70 kg tot ongeveer 25 kg graan per kg N).
In die meeste intensiewe landbouproduk-
siestelsels word 50% tot 70% van N wat
toegedien word, nie deur die plante gebruik
nie en gaan dit in die grond verlore. Behalwe
vir geld wat letterlik in die water gegooi
word, hou hierdie “verlore” N verskeie
nadelige ekologiese gevolge in, wat hierdie
negatiewe siklus vererger. Dit sluit onder
andere die volgende in:
Minerale N, veral nitraat en ureum, is
uiters oplosbaar en besoedel afloop-
en grondwater, waar dit ‘n gevaar vir
mense, diere en die omgewing inhou.
Oormatige kunsmis in grond benadeel
die funksionering van natuurlike mikro-
organismes, wat weer (natuurlike)
grondvrugbaarheid beïnvloed.
Oormatige N-kunsmis versnel grond-
organiese koolstofafbreek (mineralise-
ring) wat grondstruktuur en organiese
N-inhoud verlaag.
N-kunsmis verhoog die vrylating van
N2O (nitrietoksied) wat ‘n gevaarlike
kweekhuisgas is en bydra tot aard-
verwarming.
Ammonium N-kunsmis versuur grond.
N-kunsmis wat deur die Haber-Bosch-
proses gemaak word, het ‘n hoë
koolstofvoetspoor.
Maksimalisering van
akkerbouproduksie
Gronde moet volgens geïntegreerde grond-
vrugbaarheidbestuursbeginsels vir maksi-
male produksie bestuur word. In
SA Graan/
Grain
van Julie 2017 is hierdie konsep deeg-
lik bespreek.
Dit beteken dat gewasproduksie per een-
heid van kunsmis (of voedingstof) moet
verhoog, plantwortels beter toegang tot
grondvoedingstowwe moet kry en dat
grond gesien en bestuur moet word as ‘n
lewende ekostelsel.
Hierdie konsep aanvaar dat nie net mi-
nerale kunsmis of net ekostelseldienste
alleen voldoende is om gewasopbrengs
te maksimaliseer nie – veral nie in die
tydperk waar gedegradeerde grond nog
opgebou word nie.
Die opbrengs van beskikbare voedingstow-
we in die grond (verskaf deur grond en
kunsmis) per eenheid, kan verhoog word
deur:
Afwaartse aanpassing van kunsmis-
toedienings gebaseer op (die meting
van) grondvrugbaarheidvlakke wat
grondorganiese koolstof, organies-
gebonde voedingstowwe, voedingstof
-sirkulering en vorige gewasverbou-
ingspraktyke in ag neem.
Dien kunsmis toe op die regte tyd, plek
en van die regte bron.
Plant gewasse by die regte plantdigt-
heid om genoeg plante te hê om opti-
male gebruik van grondvoedingstowwe
en -water in die hele grondprofiel te
verseker.
Die verbetering van eko-
stelselfunksies en dienste
Hierdie is waarskynlik die mees onbekende,
maar potensieel mees belowende beginsel
om voedingstofgebruiksdoeltreffendheid
te verbeter (sien
SA Graan/Grain
van Julie
2017).
Die kritiese grondekosisteemprosesse waar
van ons hier praat, is die transformering
van koolstof (of mineralisasie), sirkulering
van voedingstowwe, onderhoud van die
struktuur van grond en die biologiese
regulering van grondmikrobepopulasies.
90% van hierdie prosesse word deur mikro-
organismes gedryf.
Die belangrikste praktyke om hierdie na-
tuurlike biologiese funksies te verbeter, is
deur die beginsels van bewaringslandbou,
naamlik minimale grondversteuring, diver-
sifisering deur gewasse en diere, teen-
woordigheid van lewende wortels deur
die jaar en permanente organiese grond-
bedekking.
Die resultaat van die verbetering van hierdie
ekostelselfunksies en prosesse is die
verskaffing van ‘n reeks goedere en dienste,
wat gratis voorsien word.
Grafiek 2: Prysindeks vir geelmielies.
Bron: JSE en CME
Grafiek 1: Wêreldeindvoorraadvlakke vir mielies.
Bron: USDA