SA Graan Oktober 2016

43 / 112

FOKUS
Diere
Spesiale
Meer oor die Ebolavirussiekte
Ebolavirussiekte staan ook as Ebolahemoragiese koors of
net Ebola bekend. Dit het die eerste keer gedurende 1976 in
twee gelyktydige uitbreke op verskillende plekke voorge-
kom. Die een plek word tans genoem Nzara in Suid-Soedan
en die ander plek is Yambuku in die Demokratiese Republiek van die
Kongo. Die laasgemelde afgeleë dorpie is by die Ebolarivier en dit is
vanwaar die siekte se naam afkomstig is.
Siekte-uitbreke kom met tussenposes in gedeeltes van Afrika suid
van die Sahara voor. Die Wêreldgesondheidsorganisasie het tussen
1976 en 2013 ‘n totaal van 24 uitbreke van die Ebolavirussiekte,
waarby 1 716 gevalle betrokke was, gerapporteer.
Die laaste uitbreek van die siekte in Wes-Afrika gedurende 2013 tot
2016 was die grootste, met 28 657 gevalle waarvan 11 325 sterftes
voorgekom het. Dit was die mees komplekse Ebolavirussiekte-
uitbreek in die wêreld vandat die Ebolavirus in 1976 ontdek is. Met
hierdie onlangse uitbreek is meer Ebolasiektegevalle en -sterftes
aangeteken as met al die vorige uitbreke en sterftes saam. Met
hierdie uitbreek in Wes-Afrika is baie stedelike en landelike gebiede
geaffekteer.
Hoe word mens met die siekte besmet?
Vrugtevlermuise van die Pteropodidae-familie is vermoedelik die
natuurlike draers van die virus in die natuur. Hulle versprei die Ebola-
virus, maar word nie self daardeur aangetas of siek daarvan nie. Die
mens raak besmet met die virus deur direkte kontak met besmette
bloed, afskeidings, organe en liggaamsvloeistowwe van gorillas,
sjimpansees, ape, vrugtevlermuise, wildsbokke van die woud en
ystervarke wat siek of dood is of in die reënwoud bly.
Mense wat die besmetting van die diere af kry, dra dan die besmet-
ting van mens na mens oor deur direkte kontak (deur slymvliese
en beskadigde vel) met bloed, afskeidings, organe en liggaams-
vloeistowwe of deur items (byvoorbeeld klere of beddegoed)
wat kort tevore met liggaamsvloeistowwe besmet is. Gesond-
heidswerkers wat met moontlike of bevestigde gevalle van Ebola-
virussiektepasiënte werk, word baie keer self besmet. Dit gebeur
deur direkte kontak met pasiënte wanneer voorkomende besmet-
tingsbeheer nie nougeset toegepas word nie.
Met begrafnisgeleenthede waar roubeklaers direkte kontak met die
afgestorwene se liggaam het, kan besmetting plaasvind. Persone
met Ebolavirussiekte bly infektief (wanneer besmetting voorkom)
solank as hul bloed die virus bevat. Verspreiding van Ebolavirus
deur die lug tussen primate, wat die mens insluit, is nog nie bevestig
nie. Daar moet ook nog baie navorsing gedoen word oor die risiko
van seksuele oordrag. Semen of borsmelk van ‘n persoon wat
genees is van die Ebolavirussiekte, kan die virus vir weke of selfs
nog maande dra. Die Wêreldgesondheidsorganisasie beveel aan
dat manlike oorlewendes van Ebolavirussiekte veilige higiëne en
seks vir twaalf maande vandat hy siektetekens getoon het (of tot-
dat sy semen twee negatiewe toetse vir Ebolavirus geslaag het),
moet beoefen.
Siektetekens van Ebolavirussiekte
Die inkubasieperiode, dit is die tyd van besmetting met die virus tot-
dat die eerste siektetekens waargeneem word, is twee tot 21 dae.
Besmette mense raak eers infektief wanneer hulle siektesimptome
begin wys. Die eerste siektetekens is die skielike (vinnige) ontwik-
keling van koors met uitputting en afgematheid, spierpyne, kop-
seer en seer keel. Dan volg opgooi (vomeer), diarree, veluitslag,
siektetekens van aantasting en wanfunksie van die niere en lewer.
In sekere gevalle kom inwendige en uitwendige bloeding voor
(byvoorbeeld bloedsypeling van die tandvleis, slymvliese en bloed
in die stoelgang).
Laboratoriumtoetse toon ‘n verlaagde witbloedseltelling en bloed-
plaatjietelling asook verhoogde lewerensieme. Die risiko dat be-
smette persone kan sterf, is baie hoog (tussen 25% en 90%), met ‘n
gemiddeld van 50% wat sterf. Sterftes is baie keer te wyte aan lae
bloeddruk weens vloeistofverlies – wat tipies is na ses tot 16 dae
nadat siektesimptome begin wys het.
Diagnose
Ander siektes soos Slenkdalkoors, Krim-Kongo-hemoragiese koors,
malaria, tifoïedkoors (maagkoors), meningitis (breinvliesontste-
king) en cholera kan moontlik ooreenkom of lyk na Ebolavirussiekte.
Bogemelde siektes is differensiële diagnoses van Ebolavirussiekte.
Bloedmonsters word getoets vir die Ebolavirus se RNA (PCR-toets),
virusteenliggaampies (ELISA-toets) of die virus word gekweek op
selkulture. Bloedmonsters van pasiënte hou ‘n uiterste besmetting-
risiko vir persone wat dit hanteer, in.
Behandeling en entstowwe
Ondersteunende behandeling van pasiënte vir rehidrasie met
binneaarse of orale vloeistoftoediening vir spesifieke siektetekens
verbeter die uitkoms van die siekte en oorlewing. Tans is daar
geen bewese of beproefde behandeling vir Ebolavirussiekte
beskikbaar nie. Daar word ‘n reeks van potensiële behandelings
en middels geëvalueer soos bloedprodukte, immunoterapie asook
middelterapie. Daar is geen geregistreerde entstof beskikbaar nie.
Tans word twee potensiële entstowwe vir gebruik getoets.
Voorkoming en beheer
Verskeie aksies en intervensies vir siektebeheer word toegepas,
naamlik bestuur van gevalle met Ebolavirussiekte, waarneming
van en soeke na kontakpersone van die siekte, goeie en
volhoubare laboratoriumdienste, veilige en geen kontak met
sterfgevalle by begrafnisse nie en inligting aangaande die siekte.
Gemeenskappe moet aktief betrokke raak by uitbreke van die
siekte. Die bewusmaking van gemeenskappe oor Ebolavirusbe-
smetting en beskermde maatreëls, wat persone kan toepas om
oordrag te voorkom, moet gedoen word.
Kontak dr Jan du Preez by 083 656 3638 of
com vir meer inligting.
41
October 2016
JAN DU PREEZ, besturende direkteur: Institute of Livestock Technology en veterinêre spesialis in Volksgesondheid
Die virus word na die mens deur direkte kontak met wilde
diere en vrugtevlermuise oorgedra en versprei dan in die
bevolking deur middel van mens-tot-mensoordrag. Die
siekte is ‘n direkte soönose en besmetting vind plaas deur
noue kontak.
Die eerste uitbreek van die Ebolavirussiekte het in afge-
leë, klein dorpies in Sentraal-Afrika digby die tropiese
reënwoude plaasgevind.
Persone wat lande besoek waar Ebolavirussiekte voorkom,
moet hul bemagtig met kennis oor die siekte.
In kort