34 / 112
FOKUS
Diere
Spesiale
Oktober 2016
32
Wat is ensoötiese
beesleukose?
E
nsoötiese beesleukose is nie ‘n staatsbeheerde of aanmeld-
bare siekte in Suid-Afrika onder die Dieresiektewet (Wet 35
van 1984) nie. Die Wêreldorganisasie vir Dieregesondheid
(OIE) het ensoötiese beesleukose gelys as ‘n aanmeldbare
siekte – met spesifieke gevare en risiko’s verbonde aan die siekte.
Die siekte is belangrik in die internasionale handel van beeste. Geen
beeste wat positief toets vir ensoötiese beesleukose – al lyk hulle
gesond – kan uitgevoer word na ander lande nie. Die semen van bulle
wat positief toets, kan ook nie uitgevoer word nie.
Die voorkoms van die siekte by melkbeeste in Suid-Afrika is baie
hoër as by vleisbeeste. Omdat ensoötiese beesleukose nie ‘n
aanmeldbare of staatsbeheerde siekte is nie, is daar baie min
data beskikbaar oor die siekte. Die meeste beeste wat ensoötiese
beesleukosebesmetting het, wys geen siektesimptome nie.
Daar word algemeen aanvaar dat hierdie beeste niks makeer nie,
alhoewel hulle besmet is en lewenslank ‘n bron van besmetting vir
gesonde beeste is. Gesonde beeste word so te sê elke dag van die
jaar met die beesleukemievirus besmet.
Die waarde van die nasionale melkbeeskudde verminder weens
ensoötiese beesleukose. Omdat koeie wat brusellose het nie siek lyk
nie – behalwe dat aborsies waargeneem word – is dit ook een van die
baie redes waarom brusellose nie goed onder beheer is nie.
Baie produsente koop hul probleem, want daar word nie negatief-
getoetste koeie (veral vir brusellose en ensoötiese beesleukose)
gekoop nie. As gevolg van ensoötiese beesleukose beloop
ekonomiese verliese in sekere lande wêreldwyd etlike miljoene
rande weens verlaagde melkproduksie in besmette melkkuddes
(± 3%), verminderde uitvoer van beeste en die uitslag van besmette
beeste.
Die voorkoms van beesleukemievirusbesmetting in sommige bees-
kuddes wissel van 1% tot 100%. In erge besmette melkbeeskuddes
kan die vrektes by ouer melkkoeie tot 5% en meer per jaar wees. In
enkele melkbeeskuddes het al tussen 25% en 50% van die diere aan
ensoötiese beesleukose gevrek.
Alle besmette beeste ontwikkel teenliggame en toets positief, maar
net 20% tot 30% ontwikkel ‘n blywende verhoogde limfosiettelling
en van hierdie beeste ontwikkel net 10% tot 20% gewasse. Uit
100 beeste wat besmet is, ontwikkel dus ongeveer 2% tot 5% of
meer uiteindelik gewasse.
Hoe vind besmetting plaas?
Die retrovirus is sterk geassosieer met die limfosiete van die
witbloedselle. Die direkte uitruil van bloedselle tussen die besmette
dier en die gesonde onbesmette diere veroorsaak besmetting.
Die besmetting word direk deur die besmette na die onbesmette
bees oorgedra deur bloed-gekontamineerde naalde, plastiese
handskoene, gedurende dragtigheidsondersoeke, met oortange,
onthoringapparaat asook chirurgiese instrumente.
JAN DU PREEZ,
besturende direkteur: Institute of Livestock Technology en veterinêre spesialis in Volksgesondheid
Ensoötiese beesleukose is tans een van die grootste
– indien nie dié grootste uitdaging nie – van Suid-Afrika se
melkbedryf. Indien daar nie drasties iets daaraan gedoen
word om ensoötiese beesleukose te probeer voorkom of te
beheer nie, sal dit nie baie jare neem voordat daar geen of
uiters min melkplase en melkbeeste is wat negatief toets vir
hierdie siekte.
Gesonde melkbeeste word elke dag van die jaar deur
besmette draer-beeste met die beesleukemievirus besmet.
Besmette beeste bly lewenslank besmet. Die gevolge van
ensoötiese beesleukose is net negatief. Dit is ‘n virussiekte
van beeste wat veroorsaak word deur ‘n retrovirus naamlik
beesleukemievirus wat so te sê wêreldwyd voorkom.
Ander retrovirusse veroorsaak jaagsiekte by skape,
besmetlike bloedarmoede by perde asook verworwe im-
muniteitsgebreksindroom (MIV/vigs) by mense. Ensoötiese
beesleukose word gekenmerk deur ‘n lang broeitydperk
(van besmetting totdat simptome gesien word) van onge-
veer drie jaar, wat uiteindelik gewasse tot gevolg het.
Hierdie siekte moet onderskei word van sporadiese bees-
leukose, wat hoofsaaklik in jong beeste tussen die ouder-
dom van vier maande tot twee jaar voorkom. Beeste kan op
enige ouderdom met ensoötiese beesleukose besmet raak.
Die meeste besmettings by beeste veroorsaak nie sigbare
siektetekens nie, maar ongeveer 20% tot 30% van die
besmette beeste ouer as drie jaar ontwikkel ‘n verhoogde
limfosiet (spesifieke witbloedsel)-telling en ‘n kleiner
persentasie (2% - 5% of meer) beeste ontwikkel gewasse
en hulle vrek uiteindelik.
Die siekte onderdruk besmette beeste se immuniteit en
dit benadeel hul prestasie, byvoorbeeld ‘n verminderde
melkproduksie. Besmette beeste se besmetting duur
lewenslank en hierdie beeste dien as ‘n bron van besmet-
ting vir gesonde beeste.
Tans is daar geen behandeling vir besmette of siek diere
beskikbaar nie. Daar is ook geen entstof vir voorkoming
van ensoötiese beesleukose beskikbaar nie. Indien melk-
produsente melkbeeste aankoop, moet hulle verseker
toesien dat daardie beeste negatief getoets is vir ensoötiese
beesleukose – net soos hulle ook negatief vir brusellose en
tuberkulose moet wees.
Saamgevat