40 / 112
Oktober 2015
38
Die nadelige effek
van hittestres op prestasie
JAN DU PREEZ,
spesialis in Veterinêre Volksgesondheid
FOKUS
Diere
Spesiale
I
n dié artikel word al die nadele van hittestres in besonderhede
bespreek.
Hittestres wat die liggaamstemperatuur van die koei met 1°C tot
1,5°C verhoog, verleng die oestrussiklus (dit is 25 - 28 dae in plaas
van 21 dae) en verkort die oestrusperiode, konsepsie daal, embrio-
mortaliteit styg met ‘n ooreenkomstige verlaagde vrugbaarheid en
plasentale wanfunksie. Die tyd wat die koei op hitte is, verkort.
Soms is die duur van die tydperk wat die koei op hitte is net vier tot
agt ure in plaas van 16 ure. 12 ure voor kunsmatige inseminasie (KI)
en vier tot ses dae ná konsepsie is die mees kritieke tyd vir embrio-
oorlewing met betrekking tot hittestres.
Fetale (ongebore kalfie) groei word vertraag en die dragtigheidstyd-
perk is korter met ‘n ooreenkomstige laer geboortemassa en laer
oorlewingsvermoë van die kalf. Die maksimum aanvoelbare tempe-
ratuur (hittestres) op die dag ná inseminasie het egter die grootste
uitwerking op die konsepsie (bevrugting).
Die meeste resorpsies by dragtige melkbeeste in Suid-Afrika is as
gevolg van hittestres.
Hittestres verlaag die bul se libido, sperms se beweeglikheid, die
konsentrasie neem af en daar is ‘n verhoogte persentasie abnor-
male sperms.
Indien die temperatuurhumiditeitsindeks (THI) beskikbaar is (kon-
tak die outeur in verband hiermee), kan die konsepsietempo (KT) in
melkbeeste in ‘n spesifieke omgewing vir ‘n spesifieke tydperk van
die jaar, met die formule (KT% = - 890,2 + 31,15THI - 0,253THI²)
bereken word.
Hoe hoër die temperatuurhumiditeitsindeks (gewoonlik gedurende
warm maande) in ‘n area volgens bogenoemde formule, hoe laer
is die konsepsietempo en omgekeerd (sien
Grafiek 1
,
Figuur 1
en
Figuur 2
).
Die kritieke temperatuurhumiditeitsindeks (hittestres) waarde vir re-
produksie vir melkbeeste is 65. Indien die konsepsietempo minder
as 65 word, verlaag die konsepsietempo drasties (sien Grafiek 1).
Bogenoemde formule kan ook as basis vir konsepsietempo in beeste
in die algemeen gebruik word.
Groot verliese weens verlaagde konsepsietempo word in Suid-Afrika
as gevolg van hittestres gedurende die
maande met ‘n hoë temperatuurhumiditeits-
indeks ondervind. Indien kunsmatige in-
seminasie (KI) gedoen word gedurende die
warm tye van die jaar, kan die koeie tydens
die dag van inseminasie tot ses dae ná in-
seminasie verkoel word deur hulle gereeld
nat te spuit, skadu te voorsien en voorsorg
te tref.
Bogenoemde verkoelingsmaatreëls sal by-
dra tot ‘n verhoogde konsepsietempo. Ge-
durende Februarie, in die meeste melkpro-
duserende dele van Suid-Afrika (Figuur 1),
is die gemiddelde konsepsietempo in melk-
beeste 30% - 59% en dit kan aansienlik (met
10% - 30%) verhoog word deur middel van
doeltreffende voorkomende verkoelings-
maatreëls wat hittestres in die koei verlig.
Die meeste melkbeeste in Suid-Afrika
se konsepsietempo is gedurende Febru-
arie minder as 42% (Figuur 1) as daar nie
doeltreffende voorkomende verkoelings-
maatreëls getref word nie. Gedurende
Juliemaand (Figuur 2) is die gemiddelde
konsepsietempo by melkbeeste in Suid-
Afrika, meer as 67% indien daar nie ge-
slagsiektes of ander nadelige invloede op
reproduksie aanwesig is nie.
GAUTENG
VRYSTAAT
NOORDWES
NOORD-KAAP
NAMIBIË
BOTSWANA
OOS-KAAP
WES-KAAP
LESOTHO
KWAZULU-NATAL
LIMPOPO
MPUMALANGA
BEVRUGTINGSTEMPO (%)
> 67
62 - 67
59 - 62
49 - 59
42 - 49
< 42
Figuur 1: Kartering van konsepsietempo’s by melkbeeste in Suid-Afrika en Namibië vir Februarie
ooreenkomstig met hittestres (temperatuurhumiditeitsindeks) waardes.
HITTESTRES
BY MELKBEESTE
2 van 3