37 / 112
TABEL 3: KLASSIFIKASIE VAN LEWENDE HAWE KLIMAATVEILIGHEIDSINDEKS VIR MELKBEESTE (SIEN FIGUUR 1, FIGUUR 2 EN FIGUUR 3).
TEMPERATUURHUMIDITEITSINDEKS-
WAARDE
LEWENDE HAWE KLIMAATVEILIGHEIDSINDEKS-
KATEGORIEË VIR MELKBEESTE
KLEURKODE IN FIGURE 1
70 of minder
Normaal
Blou
70 tot 72
Waarskuwing tot kritieke indeksvlak vir melkproduksie Groen
72 tot 78
Waarskuwing tot bo die kritieke indeksvlak vir melk-
produksie
Oranje
78 tot 82
Gevaarlik
Rooi
83 en meer
Nood
Nie van toepassing
Figuur 2: Kartering van Suid-Afrika en Namibië volgens die lewende hawe klimaatveiligheidsindeks
vir lakterende melkbeeste, vir Januariemaand van die jaar.
35
October 2015
afskei, voerinname begin afneem, veltemperatuur kan met 10%
tot 20% styg, waterinname styg met 20% tot 30% of meer, melk-
produksie daal en die melksamestelling verander nadelig.
Nadele van hittestres by beeste
Uiergesondheid en melkproduksie
Die voorkoms van mastitisgevalle gedurende die warm somer-
maande verhoog die tempo van nuwe uierinfeksies. Daar is
‘n afname in die doeltreffendheid van die uier se verdedigings-
meganisme.
Melkproduksie daal met 10% tot 40%. Die samestelling van die melk
verander: Daar is ‘n daling van 20% tot 40% in die bottervet, 10%
tot 20% in die vetvrye vastestowwe, 10% tot 20% in totale melkpro-
teïene en ‘n styging in die somatiese seltelling.
Nekrobiose (beskadiging) van die uierweefsel neem toe.
Hoe hoër die temperatuurhumiditeitsindeks in ‘n area, hoe hoër is
die melkproduksieverlies en omgekeerd.
FOKUS
Spesiale
Diere
Hittestres het ‘n
WESENLIKE UITWERKING
Waar T die droëbol- of lugtemperatuur in
grade Celsius (°C) en RH die persentasie
relatiewe vogtigheid is.
Volgens die MOI is:
80 - 90: Redelik onbehaaglik
90 - 100: Baie onbehaaglik
100 - 110: Uiters onbehaaglik
110 en meer: Gevaarlik vir die mens se
gesondheid
Indien die data vir die berekening van die
temperatuurhumiditeitsindeks vir melk-
beeste (diere) in die MOI se formule vir
berekening van onbehaaglikheid geplaas
word, weerspieël die data wat verkry word
‘n baie groot mate van ooreenkoms met die
onbehaaglikheidstatus van die mens.
Indien die mens ‘n aanvoelbare tempe-
ratuur ondervind wat onbehaaglik is, moet
vir praktiese doeleindes aanvaar word dat
diere ook hittestres ondervind. Dit is ‘n
praktiese manier om te bepaal of die diere
hittestres ondervind.
Homotermiese
diere
Beeste is homotermiese diere wat ‘n konstante liggaamstempe-
ratuur so na as moontlik aan 37,5°C tot 38,5°C moet handhaaf. Beeste
raak ontslae van hulle liggaamshitte deur verdamping, konveksie,
straling en geleiding.
Verkoeling van die bees deur verdamping van sweet is nie so
doeltreffend soos in primate nie, omdat die vel se apokriensweet-
kliere min sweet produseer en ‘n swak termoreguleringsfunksie
vervul en dit word verder gekompliseer deur die swak waterregu-
leringsmeganisme van die bees.
Die waterbehoeftes van melkbeeste is veral groot gedurende warm
klimaatstoestande en laktasie. Hoë produserende melkbeeste beno-
dig met erge hittestres tot 150 liter water per dag.
Met ‘n styging in die omgewingstemperatuur bokant die boonste
limiet van die gemaklikheidsone vir optimale welvaart van melk-
beeste, sal hulle liggaam sekere aanpassings maak om te probeer
kompenseer en te voorkom dat die liggaamstemperatuur styg. Die
bloedvate in die dier se vel sal dilateer (verwyd), respirasietempo
(asemhaling) sal toeneem, sweetkliere in die vel sal begin vog