66 / 124
Maart 2015
64
Wat jy moet weet oor
BUFFELSIEKTE
B
uffelsiekte (so genoem omdat buffels die siekte oordra) is ‘n
akute, gewoonlik dodelike, siekte vir beeste en stem ooreen
met of toon dieselfde simptome as Ooskuskoors by beeste.
uffelsiekte (
corridor disease
) word veroorsaak deur ‘n besmet-
ting van buffel-afkomstige
T. Parva
-stamme wat deur besmette
Rhipicephalus appendiculatus
asook ander
Rhipicephalus
-spesies
(bruinoorbosluise) oorgedra word aan beeste.
Die Afrikabuffel (
Syncerus caffer
) is ‘n lewenslange draer van die
besmetting. Buffelsiekte is die eerste keer in 1934 in Zimbabwe
ontdek en 20 jaar later is die siekte in Suid-Afrika aangemeld. Die
siekteveroorsakende organisme is in 1955 deur dr Neitz geïdentifi-
seer as
Theileria
.
Die eerste uitbreking van die siekte in Suid-Afrika het in die “gang”
(
corridor
) tussen die Hluhluwe en iMfolozi wildreservate in Kwa-
Zulu-Natal voorgekom. Daarom staan buffelsiekte vandag meestal
as
corridor disease
bekend.
Die siekte kom sporadies in die oostelike, sentrale en suidelike
dele van Afrika voor waar daar kontak tussen beeste en besmette
Afrikabuffels is en waar die bruinoorbosluis,
Rhipicephalus appen-
diculatus
, of die laeveldbruinoorbosluis,
Rhipicephalus zambe-
siensis
, voorkom.
Hierdie bruinoorbosluise is die vektore (oordraers) van die siekte.
Naas bek-en-klouseer is buffelsiekte die belangrikste siekte wat
Afrikabuffels na beeste oordra met ernstige gevolge – die meeste
besmette beeste vrek. Afrikabuffels is ook draers van brucellose
en tuberkulose.
Oordraging van buffelsiekte
Buffelsiekte word oorgedra deur besmette (
Theileria-parasiete
)
bruinoorbosluise en die laeveldbruinoorbosluis.
Die bruinoorbosluis is ‘n driegasheerbosluis. Die bosluis het dus
drie parasitiese stadiums, naamlik larwes, nimfe en volwassenes.
Die volwasse wyfie bruinoorbosluis voed/parasiteer op die gasheer
(bees of buffel), val af as sy vol bloed gesuig is en lê dan eiers.
Die eiers (hulle is nie besmet nie en die larwes dra nie die besmetting
oor nie) broei uit en die larwes voed op die eerste gasheer, val af en
vervel, waarna die nimf op die tweede gasheer voed, afval en ver-
vel om die volwasse bosluis voort te bring wat dan op die derde
gasheer voed.
Die oordrag van die besmetting van die
Theileria
-parasiete deur
bruinoorbosluise gebeur van stadium tot stadium. Wanneer die
larwebosluis op ‘n besmette buffel voed, val hy af, vervel en daarna
voed die nimf weer op ‘n onbesmette buffel of bees en so word die
besmetting (
Theileria
-parasiete) oorgedra.
Die mees doeltreffende oordrag van die besmetting gebeur wan-
neer die nimfbosluis wat op ‘n besmette buffel gevoed het, afval
en die volwasse bosluis weer op vatbare buffels of beeste voed.
Die bosluislarwes wat uit die eiers van die volwasse wyfiebosluis
uitbroei, is nooit besmetlik nie, hulle moet eers op die besmette
buffel voed om besmet te raak.
Theileria
-parasiete word nie deur die bosluis se eiers (transovariaal)
oorgedra nie. Buffelsiekte in beeste is baie akuut (erg met ‘n kort
verloop), dodelik en selfbeperkend (doodloopsiekte).
FOKUS
Dieregesondheid
Spesiale
JAN DU PREEZ,
besturende direkteur, Instituut vir Suiweltegnologie
Buffelsiekte is ‘n bosluisoorgedraagde besmetting van die pro-
tosoïese bloedparasiet
Theileria parva
. Besmette Afrikabuffels
is natuurlike draers van die
Theileria
-parasiete in hulle bloed.
Die buffel wys gewoonlik geen sigbare tekens/simptome van die
siekte nie en hy word ook nie sigbaar siek nie.
Buffelsiekte word ook
corridor disease
of buffelverwante
Theile-
riose
(
Theileria parva
-besmetting) genoem. Buffelkalwers in die
endemiese (streeksgebonde) gebiede waar Theileria voorkom,
raak kort nadat hulle gebore is, besmet deur die bruinoorbosluis.
Die grootste aantal van die buffelkalwers oorleef en word
doeltreffende lewenslange draers van die
Theileria
-parasiet.
Besmette bruinoorbosluise (
Rhipicephalus
spp) dra die siekte-
veroorsakende mikro-organismes na beeste asook na vatbare,
onbesmette (skoon) buffels oor.
Ongeveer 80% van beeste wat die besmetting opdoen, vrek. Dit
is onduidelik of beeste wat oorleef moontlik draers van buffel-
siekte word. In Suid-Afrika is buffelsiekte blykbaar beperk tot
twee gebiede waar besmette buffels (draers) en die bruinoor-
bosluis aanwesig is. Die twee gebiede is die oostelike laeveld
van Mpumalanga en die Limpopo provinsie langs die Kruger
Nasionale Wildtuin en sekere gebiede in Noord-KwaZulu-Natal.
Die res van Suid-Afrika is tans vry van buffelsiekte. Beeste
wat buffelsiekte opdoen, vrek gewoonlik voordat die para-
siete ontwikkel tot die stadium in sy lewensiklus dat hulle be-
smetlik is vir bruinoorbosluise wat op daardie stadium op die
bees parasiteer.
Buffelsiekte is selfbeperkend en het daarom gewoonlik ‘n
“doodloopeinde” in die bees. Buffelsiekte moet van Ooskus-
koors (in 1955 in Suid-Afrika uitgeroei) onderskei word – albei
hierdie twee siektes word deur dieselfde parasiete, maar uit ver-
skillende stamme veroorsaak.
Beeste met Ooskuskoors lewe lank genoeg dat bruinoorbos-
luise wat op hulle voed/parasiteer besmet kan raak. As gevolg
hiervan kan Ooskuskoorsbesmette beeste die besmetting be-
hou in die afwesigheid van buffels en dien dan as ‘n bron van
Ooskuskoorsbesmetting.
Buffelsiekte in kort...