58 / 108
Julie 2017
56
Grondgesondheid:
Wat is dit en hoe word dit gemeet?
V
ir ongeveer 100 jaar is grond in ‘n laboratoriumomgewing
hanteer as ‘n nie-lewende sisteem. Kommersiële landbou-
laboratoriums in Suid-Afrika het gebruik gemaak van
slegs fisiese en chemiese metings om grondeienskappe te
beskryf, terwyl die bydrae van grondbiologie geïgnoreer is.
Fisiese ontledings sluit onder andere die bepaling van tekstuur,
waterhouvermoë en waterinfiltrasievermoë in. Met chemiese
metings word gebruik gemaak van soute, alkaliese en suur-ekstrak-
siemiddels om onderskeidelik grond-pH te bepaal en om plant-
voedingselemente uit grond te ekstraheer.
Hierdie fisiese en chemiese grondeienskapinligting word dan direk
deur die produsent of indirek deur middel van konsultante gebruik
om kalktoedieningsprogramme en bemestingsprogramme op te
stel. Hierdie programme het dan ten doel om gewasproduksie op
die plaas optimaal in te stel.
Daar is al hoe meer besprekings aangaande grondgesondheid in
die Suid-Afrikaanse landbou-omgewing. Hierdie besprekings sluit
artikels in populêre publikasies en wetenskaplike joernale, na-
graadse studies op tersiêre vlak, simposiums en radio- en televisie-
onderhoude in. Daar word ook groot volumes bemarkingsmateriaal
geskryf wat die verbetering van grondgesondheid, deur die toe-
diening van spesifieke produkte op grond, adverteer.
Die woord “grondgesondheid” kan egter net gebruik word indien
daar instemming is dat ons in die landbou te doen het met grond as
‘n lewende, dinamiese sisteem. Die bewyse dat grond wel ‘n lewen-
de, dinamiese sisteem is, kan nie meer weggeredeneer word nie.
Daar is oorvloedige bewyse dat grond groot diverse hoeveelhede
lewende organismes bevat. Hierdie lewende organismes werk saam
in een groot ekologiese sisteem, ingesluit klimaat, plante en diere
ten einde volhoubare landgebruik te verseker.
Indien die grond bewerk, bewei en chemikalieë toegedien word,
word eksterne druk op hierdie ekologiese sisteem geplaas. Die na-
tuurlike balans word dus versteur met landbou-aktiwiteite, maar hoe
kwantifiseer ons die versteuring(s) in terme van grondgesondheid?
In die 1980’s was grondkwaliteit een van die groot navorsings-
fokuspunte, maar wetenskaplikes kon vir ‘n dekade en ‘n half nie
saamstem oor wat presies grondkwaliteit nou eintlik is en hoe dit
gemeet kan word nie.
In 1994 het dr Rick Haney, ‘n navorser by die Amerikaanse De-
partement van Landbou, begin met navorsingswerk om grond-
mikrobe-aktiwiteit en koolsuurgas (CO
2
)-produksie te gebruik as
‘n indeks van grondgesondheid, asook om alternatiewe ekstra-
heermiddels vir plantvoedingselemente te ondersoek.
Gedurende die laaste twee dekades is groot vordering gemaak
– veral in Amerika – in terme van die ontwikkeling van ‘n metode
vir die bepaling en meting van grondgesondheid in die laborato-
rium. Onder andere word die invloed van spesifieke produksieprak-
tyke soos bewaringslandbou en die gebruik van dekgewasse op
grondgesondheid gemonitor. Die verbetering en/of agteruitgang
van grondgesondheid oor tyd kan derhalwe gekwantifiseer word.
Die vraag ontstaan dus of ons in Suid-Afrika kan kies uit die
bestaande grondgesondheidslaboratoriummetodes sodat die ont-
ledingsdata impak kan maak om die beginsel van bewaringslandbou
te kwantifiseer?
Plaaslike beskikbare grondgesondheidsverwante ontledings sluit,
onder andere, Solvita grondmikrobiologiese aktiwiteitstoetse in.
Hierdie mikrobiologiese aktiwiteitstoets is voorheen nie in kom-
mersiële laboratoriums gedoen nie.
Addisioneel tot die mikrobiologiese aktiwiteitstoets kan organies-
gebinde N en P nou ook bepaal word. Die organies-gebinde N en P
dra natuurlik by tot plantvoeding. Deur die organies-gebinde N en
P te bepaal, kan die bydrae van die organiese fraksie in grond tot
bemesting in ag geneem word. Sodoende kan geld bespaar word
deur meer effektief te bemes.
Die ondergemelde laboratoriummetodes is ‘n opsomming van
nuwe en bestaande beskikbare grondgesondheidsverwante ontle-
dingsmetodes in Suid Afrika:
Ontledingsmetodiek
Afsonderlike, vinnige laboratoriummetodes
Solvita mikrobe-aktiwiteit
Die toets word die 24 uur Solvita CO
2
-produksietoets genoem. Die
toets word oor 24 uur op grond in ‘n laboratorium gedoen en bepaal
die hoeveelheid koolsuurgas (CO
2
) wat oor 24 uur geproduseer
is. Afleidings word dan gemaak in terme van die hoeveelheid CO
2
geproduseer – wat die aktiwiteit van die grondmikrobes indirek
verteenwoordig, asook die berekende potensieel-mineraliseerbare
grondstikstof.
Soil labile amino nitrogen (SLAN)
Hierdie toets bepaal die organies-gebinde hoeveelheid stikstof (N)
in die grond. Die toets word soortgelyk aan die Solvita-toets ook oor
24 uur onder laboratoriumtoestande gedoen.
Kaliumpermanganaat-aktiewe koolstof (C)
Die toets lewer insig oor die aktiewe hoeveelheid koolstof teen-
woordig in grond. Die aktiewe koolstof is die koolstoffraksie wat
in die grond teenwoordig is en wat maklik deur mikrobes benut
kan word.
Aggregaatstabiliteitstoets
Die aggregaatstabiliteitstoets stel ons in staat om die persentasie
stabiele aggregate teenwoordig in ‘n grondmonster te bepaal.
Aggregaatstabiliteit is belangrik in boerdery omdat stabiele
aggregate goeie waterinfiltrasie in grond verseker. Onstabiele
aggregate (lae aggregaatstabiliteit) veroorsaak dat grond verdig en/
of toeslaan indien die grond blootgestel word aan waterdruppels
(besproeiing of reën). Toegeslane grond veroorsaak onder andere
waterafloop en erosie, maar ook laer gronddeurlugting.
Grondgesondheidsevaluasie en -indekse
Daar is twee skole van denke oor grondgesondheidsevaluasie
en grondgesondheidsindekse, naamlik die Cornell-grondgesond-
heidsevaluasie en die Haney-grondgesondheidstoets.
FOKUS
Bemesting
Spesiale
DR HENDRIK SMITH,
grondkundige, NviroTek Laboratoriums