49 / 108
47
July 2017
Sapmonsters op graangewasse
Onder droëlandtoestande word roetine sapmonsters op graange-
wasse gewoonlik net voor topbemesting getrek, wat die geleentheid
skep om ander makro- en mikro-elemente wat onvoldoende mag
wees, saam met die gewoonlik-toegediende stikstof reg te stel.
‘n Opvolgmonster word ook tydens blom gedoen en waar ekono-
mies haalbaar, kan kritiese tekorte met vliegtuigbespuiting regge-
stel word. Indien nie, word die sap tydens blom gebruik om die
plantermengsel van die opvolggewas met elemente wat tekort
skiet, aan te vul.
Onder besproeiingstoestande is sapontledings ideaal en kan mon-
sterneming baie meer gereeld gebruik word om voedingsregstel-
lings gerieflik deur middel van byvoorbeeld ‘n spilpunt, te doen.
Monsterneming
Sapmonsters moet streng volgens voorskrif geneem en vervoer
word om akkurate ontledings te verseker sodat dit met onwikkelde
norme vergelyk kan word. Sapmonsters het ‘n beperkte leeftyd
sonder die regte verpakking en verkoeling. Die korrekte logistiek is
onontbeerlik in die verskaffing van ‘n sapontledingsdiens.
Verskeie saplaboratoriums gebruik verskillende plantgedeeltes
met ontleding, derhalwe moet daar altyd seker gemaak word van
die voorskrifte rakende die betrokke monsterneming. Ontledings-
metodiek en ekstraksiemetodes verskil ook (De Kreij, 1993).
Sommige laboratoriums vries die monsters en ander nie. Sommiges
versap die monster, maar ander pers dit. Weens gemelde redes is
dit sinneloos om fisiese waardes van een laboratorium met ‘n ander
te vergelyk.
Dit is belangriker om seker te maak dat ‘n laboratorium gebruik
word wat wetenskaplik-gestaafde norme vir plaaslike omstandig-
hede ontwikkel het. Opbrengspotensiaal het ook ‘n groot invloed
op sapelementvlakke en verhoudings wat norme betref.
As voorbeeld verskil ‘n sapnorm vir droëlandmielies dramaties van
mielies onder besproeiing. Verder verskil sapnorme vir mielies in
die noordwes-gebiede van Suid-Afrika ook van mielies in die Oos-
Vrystaat. Dit is krities dat sapnorme aan opbrengs gekoppel word
en sover moontlik streekspesifiek is.
Voorbeeld van sapontledingsverslag
Grafiek 1
toon ‘n voorbeeld van ‘n plaaslike maatskappy, Omnia
Kunsmis, se sapontledingsverslag. Die ontledings word deur
Chemtech laboratoriums gedoen, die eerste en enigste laborato-
rium in Afrika suid van die Sahara met SANAS ISO 17025-akkredi-
tasie vir sapontledings. Dit sluit al die voedingselemente – van
ammonium, stikstof tot silikon – in.
Die ontledingverslag sluit ook Brix, as aanwyser van koolhidraat-
vlakke (suiker), sowel as sap-pH in. Die elemente is almal reeds
vanaf kritiek laag tot hoog geïnterpreteer en netjies met verkeerslig-
geassosieerde kleure aangedui.
Plantsapontledings is veel meer as
slegs ‘n voedingstofontleding
Wat selde besef word, is dat patroonidentifisering ‘n uiters belang-
rike rol in sapontledings speel. Deur middel van hoofkomponent-
ontleding (PCA) word elemente wat soortgelyke gedrag toon onder
sekere toestande gegroepeer, wat dan sekere patrone uitwys.
Sodoende sal ‘n ontleding met hoë ammonium-stikstof- en lae
nitraatstikstofvlakke, in kombinasie met lae kalsium- en/of magne-
sium- of kaliumvlakke, op aluminiumtoksisiteit dui. Dit kan as
vroeë waarskuwing vir die produsent dien wat risiko betref.
Grafiek 2
wys ‘n tipiese voorbeeld van ‘n monster met ammo-
niumtoksisiteit. In ‘n ander geval sal die kombinasie van lae kalsium,
fosfaat en kalium op ‘n sterk moontlikheid van wortelprobleme,
soos kompaksie of nematodes, dui – sien
Grafiek 3
. Hierdie tipe
patroonidentifisering omskep ‘n sapontleding in ‘n totaal nuwe vlak
van insig en toepassings.
‘n Verdere toepassing van PCA is om die gekombineerde element-
groepe te gebruik om beperking in opbrengspotensiaal deur middel
van diskriminant-ontleding te voorspel. Hierdie tipe voorspelling
stel die produsent op ‘n vroeë stadium in staat om regstellings in
terme van voedingstofvlakke te maak en sy gewas se opbrengs-
potensiaal vanaf ondergemiddeld na bogemiddeld aan te pas.
Brix-ontleding
Die insluiting van ‘n Brix-lesing as deel van ‘n sapontleding voeg
‘n verdere dimensie by. Brix word in grade gemeet en gee ‘n akku-
rate aanduiding van koolhidrate – veral sukrose – in die plantsap.
Grafiek 1: Voorbeeld van ‘n sapontledingsverslag soos deur Omnia Nutrilogie voorsien.
“
Sapontledings
is aanvullend tot
blaarontledings,
wat gewoonlik
eers heelwat
later in die
groeisiklus
gedoen word.
“