26 / 68
FOKUS
Grondbone
Spesiale
Februarie 2016
24
PEULAALWURM:
‘n Tydbom in grondboonsaad
P
eulaalwurm is rateltaai, perfek aan-
gepas vir ons omgewingstoestande
in die grondboonproduksiegebied
en die oorsaak van groot hoofpyne
vir almal wat met grondbone te doen het.
Hierdie aalwurmspesie is tot dusver die
enigste aalwurmspesie in Suid-Afrika wat
saadgedraagd is en kom by enige plek waar
grondbone geplant word, voor. Klaarblyk-
lik is peulaalwurm inheems, maar van ons
buurlande se grondbone het al simptome
getoon wat baie na peulaalwurmskade lyk.
Simptome van
peulaalwurmbesmetting
Peulaalwurm rig net skade aan grondbone
aan. Hierdie aalwurm is verder uniek omdat
hy, anders as die ander plant-parasitiese
aalwurmspesies wat ook op grondbone
voorkom, geen tipiese bogrondse simp-
tome soos vergeling of verlepping van die
plante toon nie (
Foto 1
). Dit is eers wanneer
die produsent sy grondbone met oestyd be-
gin lig, wat hy agterkom dat dit glad nie so
goed gaan nie.
Die eerste simptome van peulaalwurmbe-
smetting wat die produsent sal kan sien, is
by die aanhegtingspunt van die peul aan die
anker (
Foto 2
). Dit is waar die peulaalwurm
hoofsaaklik in die peul indring, waarna dit
deur die vaatbondels van die dop tot binne
in die saad beweeg (
Foto 3
).
Daar waar peulaalwurms die aanhegtings-
punt tussen die peul en anker binnedring,
beskadig en verswak hulle die selle. Sodra
die peule dan gelig word, breek dit af en
bly in die grond agter. As ‘n land swaar
met peulaalwurm besmet is, kan die pro-
dusent 40% tot 60% van sy oes op dié
manier verloor.
Die grootste effek wat peulaalwurm egter
op grondbone het, is kwalitatief. Hulle vreet
aan die saadhuid van die grondboonpit en
die vaatbondels wat net onder die saad-
huid voorkom. Dit veroorsaak dat die are
op die saad donkerder word (as daar erge
besmetting is [
Foto 4
]). Boonop veroorsaak
hulle voedingsaksies op die saadhuid so-
dat chemiese stowwe wat verhoed dat die
saad te vroeg ontkiem, uitlek.
Saad begin dus te kiem, soms nog voordat
dit geoes kan word. As mens in ‘n peulaal-
wurmbesmette land loop nadat die hopies
gepak is, is daar oral opslagplantjies van
saad wat vroeg reeds begin kiem het. Al
hierdie simptome veroorsaak dat die saad
nie meer so aantreklik is nie en die persen-
tasie ongesond, gevlek en vuil (OGV) van die
grondboonbesending neem toe. Met erge
peulaalwurmbesmetting kan ‘n besending
tot persgraad afgegradeer word.
Ekonomiese implikasies
Die ekonomiese implikasies van die skade
wat deur peulaalwurm aangerig word, ver-
skil van seisoen tot seisoen omdat die prys
van elke grondboonklas van seisoen tot
seisoen verskil. Die verskil tussen die be-
drag wat vir keurgraad verdien word en
dít wat vir persgraad verdien word, dui die
presiese ekonomiese skade wat hierdie
aalwurm per ton aanrig aan. Peulaalwurm
is dus ‘n wesenlike bedreiging vir die pro-
dusent en vir die grondboonbedryf.
Só oorleef hulle
As daar nie grondbone beskikbaar is nie,
kan peulaalwurm op enige ander gewas
wat met grondbone afgewissel word, in
klein getalle oorleef. Hulle oorleef ook op
onkruide wat algemeen in grondboonlande
voorkom. In die wintermaande oorleef hulle
hoofsaaklik in eiers, maar van die volwas-
senes kan ook in die grondboondoppe en
-peule wat in die lande agterbly, oorwinter.
Lewensloop
Wat hierdie aalwurm so gevaarlik maak, is
die feit dat sy lewensloop baie kort is (slegs
sewe dae vandat die eier uitgebroei het
totdat die uitgebroeide wyfie weer in staat
is om nuwe eiers te lê). Om sake te vererger,
sal minstens 90% van die eiertjies wat gelê
is, uitbroei.
Beheer
Die beheer van peulaalwurm is baie moeilik.
Anders as die ander plant-parasitiese aal-
wurms wat op grondbone parasiteer, begin
die peulaalwurmbevolking eintlik eers om
te ontplof as die plant begin ankers stoot.
Teen daardie tyd val dit reeds in die weer-
houdingstydperke van die meeste aalwurm-
doders en kan hulle dus ongehinderd
aanteel. Wisselbou het ook nie ‘n effek nie
omdat hulle wel in klein hoeveelhede op
ander gewasse kan oorleef.
Hulle kort lewenssiklus en uitbroeisukses
van die eiers verseker dat hulle skadelike
vlakke aan die einde van die seisoen kan
bereik al is daar net ‘n paar aan die begin
van die seisoen teenwoordig. Ongelukkig is
daar ook geen peulaalwurm-
weerstandbiedende grond-
boonkultivar op die mark
beskikbaar nie.
SONIA STEENKAMP,
LNR-Instituut vir Graangewasse, Potchefstroom
1: Hierdie oënskynlik blakend gesonde grondbone
is met 7 000 peulaalwurms per plant met planttyd
geïnokuleer.
2: Die eerste simptome kan gesien word waar die
anker van die peul afgebreek het.
3: Die fyn rafeltjies op die saad is peulaalwurms.
4: Peulaalwurmbesmette pitte (regs) is verkleur as
mens dit met onbesmette pitte (links) vergelyk.
2
3
4
1