2 / 16
MADE POSSIBLE BY
THE MAIZE TRUST
2
M
AFOKO
A G
A…
Jannie de Villiers
G
O NNILE NGWAGA WA BOLOEMIRUI O O SIA-
MENG MO AFORIKABORWA KA SETLHA SE
SE FETILENG. DIJWALWA DI NE DI SIAME,
KWA NTLE GA BONNETE BA GORE PULA E
NELE MORAGO GA NAKO. TEBELELOPELE
MABAPI LE BOSA E SUPA MAEMO A A SIAMENG TOTA.
KGAOLO E BALEMIRUI BA BA SIMOLOLANG BA BONANG
MATHATA TOTA MO GO YONA KE GO ADIMA GA MADI GO
JWALA DIJWALWA. TEKO YA GO LEKA GO BA THUSA YA
DIBANAKA E A SWABISA. FA DILO DI SA FETOGE, RE KA SE
BONE TSWELELOPELE MO KGAOLONG E YA BOLEMIRUI.
Fa gongwe ke nako ya go lebelela Molaokadimo go repisa mela-
wana ya go uma dijo. Gape re bona boatla fa re lebelela ditiragalo
tsa mmuso mabapi le diporojeke tsa bolemirui. Madi a a lekaneng
a teng, mme go reng a tlhola a fitlha morago ga nako ka ngwaga le
ngwaga ke karabo e re ntseng re sa e amogele. Botlhokwa ba boele-
di ba madi mo Banka ya Naga le bona ga bo thuse. Ke thulaganyo ya
mmuso e e tshwanetseng go dira ka tshwanno fa tlhabololo e le tiro
ya yona. Ke na le mathata go dumela gore mmuso o na le kgono ya
go epolola SAA gape le gape, mme e seng Banka ya Naga.
Etswa, go sita mathata otlhe a a go bona madi a a ka dirisiwang
ke balemirui, bokana ba kumo ka ditono e ntse e oketsega. Mowa wa
go tswelela wa balemirui ba Aforikaborwa o itsege mo lefatsheng
ka bophara mme e ntse o le teng le mo balemirui ba ba simolo-
lang. Seane sa ‘
Molemirui o tlhola a loga maano
’, se mo nameng
ya molemirui monge le mongwe, kwa ntle ga gore o dirisa naga e
kana kang. Lenaneo la Tlhabololo ya Balemirui ya Grain SA le saenile
ditumelano tse dintshwa le banei go tshegetsa balemirui ba rona
ka go ba adima madi. Ditumelano tse dingwe tse di tswelela ka di-
ngwaga tse di ka nnang tse nne. Go tlhotlheletsa e le ruri. Balemirui
ba ba leng mo lenaneo le le loalwang ke Grain SA ba kgonne go
tswelela sentle mme banei ba tlhotlheletswa ke ditswamorago tse
ba di bonang.
La bofelo, Grain SA e loketse madi gape go tlhabolola balemirui.
Re rulagantse khamphani e ntshwa e e leng: Phahama Grain Phaka-
ma. Khamphani e e tlaa lebelea fela tlhabololo ya balemi ba tlhaka
mme e tlaa etelelwapele ke baeteledipele ba Grain SA e bile e tlaa
laolwa ke badiredi ba Grain SA.
Ke batla go le eleletsa thobo e e lekaneng ka 2021. A Modimo
a re nesetse pula ka go lekana. Le jeng Keresemose e e monate
mme le bone ngwaga o moswa o o siameng o o se nang COVID.
Phetogo e ka se thibelwe...
didmala, mme letsatsi le le latelang a tlhoma kopano gore ba sekaseke
go utlwa ka ditsebe tsa gagwe, mme gape a tlhoma kopano go lebele-
lwa sentle ke ngaka. Gape a tlhomamisa gore kwa ntle ga go emela
batho gore ba mo leletse mogala, ene o tlaa leletsa mogala mongwe le
mongwe yo a mo itseng ka letsatsi le letsatsi go utlwelela dikgang tsa
bona … mme a dira jalo!
Ka beke e e latelang a tsaya e nngwe ya difenitšhara tsa kgale a si-
molola go e gotlha le go e baakanya mme morago ga diawara ya fetoga
gonna jaaka e ne e le e ntshwa – go fitlhelela gore bana ba kope go e tsaya.
Tiragalo e ya simolola tatelano ya ditiragalo tse di makatsang. A simolola
go ya kwa dithekisong mo a rekang difenitšhara tsa kgale tsa kgong tse a
di baakanyang sentle go di naya batho. Fela jalo matsatsi a gagwe a ne a
tletse ka ditiragalo tsa boitumelo. Ka nako ya lotlelelo o ne a sa kgone go
ya dithekisong mme gape le ope yo a ka buang le ene, mme jalo kwa ntle
ga go se dire sepe a simolola, le fa a ne a se itse go betla dikgong, go bopa
dilwana tsa go tshameka tsa bana. Ka nako ya bophelo ba gagwe ya go bala
dingwaga tse 86 o ntse a ithuta dikgono ka letsatsi le letsatsi. Boikanyo ba
gagwe bo ntse bo oketsega ka letsatsi le letsatsi. Ntate o fetogile. O a ratega
mme o ntse a tsweleletsa letswao la gagwe la go rata batho ka letsatsi le
letsatsi. O sa nagana Mme ka letsatsi le letsatsi – mme o phela bophelo bo
bo siameng ebile o tlhotlheletsa ba bangwe go phela ka boitumelo jaaka
batlhogolo ba gagwe fa ba tshameka ka dikoloi le dillori tse a di bopang! Ga
go na tswelelopele fa go se na phethogo; mme bao ba ba sa kgoneng go
fetola tlhaloganyo ya bona ga ba kgone go fetola sepe!
‘MME RE NTSE RE DIRA KA MOKGWA O!’
Polelo e ke puo e e kotsi tota. Mekgwa e mengwe ya kgale e siame
mme o tlhoka go sekaseka tlhotlhwa ya go dira dilo jaaka di ne di dirwa
mme wa botsa dipotso gore a ga go na mekgwa e mentshwa, e e farolo-
ganeng, e e leng botoka go dira. Go iphetola kgotsa go fetola maano a
gago ke tlhaselo, mme go dumela go tlwaela le go fetola mekgwa ke
go ipaakanya go dira tse dintshwa tse di tlhokiwang go aga bokamoso
bo bontshwa bo bo botoka. Phethogo e botlhokwa mme fa gongwe re
tlhoka go emanyana go sekaseka bophelo ba rona, kgwebo ya rona,
maikaelelo a rona mme le dikeletso tsa rona. Re tlhoka go ipotsa gore re
nagane eng mabapi le phethogo. Winston Churchill o kile a re: ‘Go toka-
fala ke go fetoga; go nna le bosenaphoso ke go fetoga gape le gape!’
GO UMA KA KGONO
Theo e e botlhokwa ya bolaodi ba kgwebo ya re: ‘Bogotlhe ba metswedi
ya batho le dilo tsa thulaganyo bo tshwanetse go dirisiwa ka mokgwa
o o tshwenetseng mme le ka nako e e rileng go rulaganya kumo e e
siameng ka tlhotlhwa e e kwa tlase’. Ke go re go nna seša le go tsentsha
phethogo ka nako e e rileng, e le sekao, go rulaganya thoto ya dijo tsa go
Bogotlhe ba metswedi ya batho le dilo
tsa thulaganyo bo tshwanetse go dirisiwa
ka mokgwa o o tshwenetseng mme le ka nako
e e rileng go rulaganya kumo e e siameng
ka tlhotlhwa e e kwa tlase.