10 / 16
MADE POSSIBLE BY
THE MAIZE TRUST
10
R
E SETSE RE LEBELETSE GO NONA GA MMU, GO
LAOLA KUMO YA GAGO MME LE THEFOSANO YA
DIJWALWA MO DITHULGANYONG TSA GO UMA GO
BOPA HUMASE, E E LENG KOTLO YA NTLHA YA GO
MEDISA DIMELA E E TSHWARWANG MO MMUNG
KE DIKGAOLO TSA MOTLHABA, MMOPA LE MOKATA MME E
TSWELELETSA DITSHETSANA TSA MO MMUNG MABAPI LE
MONONTSHA O RE O LOKELANG MO MMUNG MO ATHIKE-
LENG E NNGWE YA
PULA IMVULA
. RE KOPA GORE O BUISE
ATHIKELE E GAPE GO NTSHWAFATSA KITSO YA GAGO MA-
BAPI LE DINTLHA TSE.
Ntlha e e botlhokwa ya go medisa dijwalwa mo mebung ya gago ke go itse
le go tlhaloganya gore pH kgotsa maemo a botšarara mo mmung ke eng,
mo mebung e e farolganeng, e e fitlhelwang mo polaseng ya gago ka go
lekalekantsha fa o rulaganya diteko tsa mebu kgotsa pele ga go simolola go
loga maano go dirisa lenaneo la go lokela kalaka. Fa e le botšarara kgotsa
alekale thata e ka ‘baakangwa’ ka go dirisa mefuta e e farologaneng ya di
kopantsho jaaka kalaka ya kalesitiki kgotsa ya dolomitiki mo lenaneo la nako
khutswane, nakotelelegare kgotsa nakotelele le le rulgantsweng ka kelo-
tlhoko mo tshimong e nngwe le e nngwe ka go feteletsa.
Fa mebu ya gago e e nang kgono e e kwa godimo e e leng boteng e le
botšarara thata o ka fosa go bona bokana ba tlhaka bo bo kwa godimo
ka ngwaga o pula e nang ka go lekana. Ka go oketsa tlhaka e o e bonang
ka ngwaga ka tono e le nngwe kgotsa go feta o ka di kopantsha go nna
ditono tse di leng tse dintsi tota morago ga dingwaga mo go ka oke-
tsang letseno la gago mme jalo go ka go kgonisa go tswelela go dirisa
bolemirui jaaka dingwaga di tswelela. Ka tlhotlhwa e e leng R2 500 ka
tono mo dingwageng tse di ka nnang tse tlhano o ka bona R12 500.
Go dia tshekatsheko ya bothata ba botšarara le tiriso ya lenaneo la go
lokela kalaka o ka latlha madi a mantsi, tota fa poelo e e bonwang ka go
uma tlhaka e ntse e fokotsega mme koketso ya bokana ba kumo e ntse
e tlhoka go oketsega. Tlhotlhwa e e tlhameletseng ya mmidi go ya le bo-
kana ba tlhaka e e ka bonwang kgotsa kgono ya
mmu o o dirisiwang e ka nna gare ga R7 000 le
R10 000 ka heketara mo masimong a a sa no-
setsweng. Ke go re bokana ba tlhaka ba 2,8 t/ha
go 4 t/ha ke bokana bo bo tlhokwang go busetsa
tlhotlhwa ya ditokelelo ka heketara. Fa bokana
bo bo bonwang bo feta bokana bo o tlaa kgona
go duela sekoloto sa tuelo ya polase, tsa go hira
masimo, motlakase le go hira tse dingwe jaaka
go supiwa mo mokgweng wa gago wa go lekale-
kantsha dibuka. Go botlhokwa go atlhola kgono
ya go uma ya gago ka go dirisa dipego tsa po-
lase jaaka o di rulagantse. Bontsi ba balemirui
ba tlhoma bokana go feta kgono ya bona ya go
uma fa ba rulaganya kgono ya bogare ya bona
ka dingwaga.
1
Mofuta wa
dijwalwa
Maemo a pH mo mmung
4,7
5
5,7
6,8
7,5
Bokana ba tlhaka (100 ke kwa godimo mme 0 ke kwa tlase)
Mmidi
34
73
83
100
85
Korong
68
78
89
100
99
Disoya
65
79
80
100
93
Habore
77
93
99
98
100
Luserene
2
9
42
100
100
Majwang
31
47
66
100
95
Bokana ba tlhaka go ya le maemo a pH.
KGATALESEGO
ya go se lokele
kalaka mo mebung e e botšarara
Setshwantsho sa: Jenny Mathews
Richard McPherson, Mokwadi
wa Pula Imvula. Romela e meile
go richard@agrimetrix.co.za