11 / 16
MADE POSSIBLE BY
THE MAIZE TRUST
11
GO TLHALOGANYA MAEMO A PH
Maemo a pH a ka lekalekantshwa mo thu-
laganyong ya metsi kgotsa mo thulaga-
nyong ya thibelelo ya dikhemikale kgotsa
mo tlhakatlhakanong ya metsi le kalsiamo
kolorite. Nnetefatsa gore o itse gore o dirisa
efe. Maemo a pH a a tshwanetseng go mela
ga dimela ka tshwanno le pH pH (CaCl
2
) a
supiwa mo
Setshwantshisong sa 1
.
Lenaneo la 1
le naya tshupetso ya kgono ya bokana ba kumo mo
mmung o o siameng mabapi le maemo a pH. E le sekao, fa o jwala mmidi
mo tshimong e e nang pH ya maemo a a leng 4,7 go tshwantsha le pH ya
maemo a a leng 6,8 o ka bona fela 34% ya kgonogodimo e e ka bonwang mo
mmung oo. Mo mmung o o boteng wa maemo a botšarara a le kwa godimo
mo KwaZulu-Natal bokana ba kumo bo oketsegile go tloga 2,5 t/ha go feta
8 t/ha ka go baakanya maemo a pH fa go dirisiwa lenaneo la nakotelele la
go lokela kalaka. Go ka tlhoka go lokela kalaka gape le gape go fitlha ditono
tse tlhano go tse supa tsa kalaka ya mofuta wa kalasitiki kgotsa dolomitiki.
Kalaka ya dolomitiki e e nang magenisiamo e dirisiwa fa maemo a kalsiamo
go magenisiamo mo mmung wa gago a tlhoka go tokafatswa.
Tse ke ditshupetso ka bophara tse di supang maemo a a rileng.
Molemirui mongwe le mongwe o tlaa ikutlwa gore ke tiriso efe ka ditswa-
morago dife fa a lokela kalaka mo mmung wa gagwe jaaka dingwaga di
tswelela. Maemo a a rileng ke gore fa kalaka e lokelwa mo mmung go ka
tsaya dingwaga tse di ka nnang tse tharo pele maemo a pH a a tlhokiwang
a bonwa. Go tsaya diteko ka setlha le setlha ka tatelano mo masimong a
gago go ka supa tswelelopele go maemo a a siameng a pH ya 6,8. Koketso
ya tlhaka e e bonwang gape ke tshupetso ya gore lenaneo le o le dirisang
la go lokela kalaka le siame.
Ka go tsamaelana le bogotlhe ba kgono ya go tsweleletsa katione (
CEC
)
diteko tsa gago di ka boa di supa maemo a go kgora ga botšarara ka 30%
go 40% mo go leng mmu o o botšarara thata. Ka mafoko a mangwe ke go
re 30% go 40% ya dibaka, mo thulaganyong ya kolodiale, tse di tshwereng
kotlo e e botlhokwa jaaka potsiamo, sebabole, le kalsiamo di tserwe ke di-
ione tsa haiderojene. Jalo mmu ga o kgone go tshwara kgotsa go tshwarela
kotlo e e tlhokiwang dimela go mela go bona kgono e e siameng ya go
naya kumo e e lekaneng. Go lokela kalaka go tlaa oketsa kgono ya mmu go
tshwara kotlo e dimela di ka e dirisang ka dikgato tsa go medisa matlhare
le go uma tlhaka.
LEANO KGOTSA TIRAGALOY YA GO BAAKANYA MMU
Tiragalo ya go baakanya mmu ka bogotlhe e ka tlhoka tiriso ya kalaka ya
kalisitiki kgotsa ya dolomitiki go tokafatsa maemo a pH, maemo a gepise
go lekalekantsha sebabole, MAP go tokafatsa maemo a fosofate le KCL
go baakanya maemo a potasiamo. Fa go lokelwa ke mokonteraka go ka
ja madi a a ka nnang gare ga R1 850 le R2 500 ka heketara. Go ka nna go
tura go feta go balemirui ba bantsi mme maemo a a siameng a mmu,
bogolo a ka rulagangwa ka go tsaya dingwaga tse di rileng.
Go tsaya go lokela kalaka fela, tlhotlhwa go ya le bokgakala kgotsa
bogaufi ba molemirui mongwe le mongwe go mo go tseiwang kalaka teng
go ka ja R600 go R700 ka tono fa e foloswang teng mme go e lokela mo
mmung go ka ja R200/ha fa molemirui a dirisa mokonteraka. Balemirui ba
kwa KwaZulu-Natal gagolo ba dirisa didiriswa tsa bona go lokela kalaka.
Tlhomamisa tlhotlhwa ya go dirisa lenaneo la go lokela kalaka, mabapi
le senatla sa mebu le dimela se o se itseng, mme o lekalekantshe tlhotlhwa
e le poelo e koketso ya tlhaka e e ka bonwang e ka e tlisang go ya ka ditlha
tse di latelang. Simolola ka mmu wa gago wa kgono e kwa godimo mme
loga maano go baakanya tshimo e nngwe le e nngwe mo polaseng ka o
tsaya e nngwe le e nngwe jaaka dingwaga di tswelela go phatlhalala tlho-
tlhwa ya lenaneo le diphatsha tse di ka bonwang go kgwebo ya bolemirui
ya gago.
BOKHUTLO
Balemirui ba ba nang kitso, dinatla tsa go itse mebu le dimela, barekisi ba
monontsha, baemedi, le dinatla tse dingwe ba ba nang kitso, ba ntse ba
re ‘tirisokalaka’ e siame tota. Mme lebelela ditswamorago tsa maemo a
ditšhelete le diphatsa pele o simolola go dirisa lenaneo la go lokela kalaka.
Le dirise ka dikgato ka go tsaya tshimo e nngwe le e nngwe ya mmu o o
maemo godimo mo polaseng ya gago. Balemirui bao ba ba nang kgono ya
go dirisa madi a a fiwang ke mmuso ba tshwanetse go dirisa kgono e, ka
bonako jaaka go ka kgonegwa, go lokela kalaka mo mebung ya bona go le
tshimologo go aga mmu o o siameng o o tlaa netefatsang go bona kumo
ka go lekana kwa pele.
1
Maemo a pH a le 5,2 go 8,0 a naya maemo a a
kgonogodimo go dijwalwa tsa bolemirui tse dintsi.
Kgasetso ya kalaka.
Setshwantsho sa: Jenny Mathews
Go loga leano – go gasetsa kalaka ka segasetsa sa monontsha.
Setshwantsho sa: Jenny Mathews