86 / 132
Groot deurbraak vir sojaboonbedryf:
Só werk die heffing
Corné Louw,
senior ekonoom, Graan SA
Inset
-oorsig
op plaasvlak
September 2018
84
d
ie Minister van Landbou, Bosbou en Visserye het
op 22 Junie vanjaar ‘n statutêre heffing op sojabone
goedgekeur, waarvolgens saadmaatskappye vergoed
kan word vir hul prestasie in die sojaboonsaadmark.
Die heffing wat ingesamel word, sal volgens saad
maatskappye se markaandeel aan hulle uitbetaal word.
Graan SA sien die goedkeuring en implementering van hierdie
sojaboonteling-en-tegnologieheffing as ‘n groot deurbraak. Dit sal
meebring dat ons produsente toegang tot die nuutste kultivars en
tegnologie het, om sodoende met ander lande te kan kompeteer.
Waarom ‘n heffing op graan?
Vir baie lank het plaaslike sojaboonprodusente nie toegang tot
die nuutste GMO-tegnologie en genetika verkry nie. Dit sal nou
verander, aangesien die sojaboonbedryf nou ‘n manier gevind het
om tegnologie- en kultivarontwikkelings te befonds.
Waar het die hindernis ontstaan?
Dit is wettig dat produsente ‘n deel van hul oes mag terughou om
in die volgende jaar te plant. Volgens die Suid-Afrikaanse Nasionale
Saadorganisasie (SANSOR) word 80% van soja-aanplantings met
teruggehoue saad geplant.
Alhoewel dit alles wettig is, veroorsaak dit dat saadmaatskappye
nie vergoed word vir die navorsing en ontwikkeling van nuwe
tegnologie en kultivars nie. Dit verhoed daarom dat verbeterde soja
boonsaad en tegnologie die plaaslike mark betree.
Wanneer tree die heffing in werking en
wat is die bedrae betaalbaar?
Die teling-en-tegnologieheffing op sojabone is vir twee jaar
goedgekeur, met ingang 1 Maart 2019. Die heffing is R65/ton vir die
eerste jaar en R80/ton vir die tweede jaar.
Hierdie waardes is bereken as 1,2% van die voorafgaande bemar
kingsjare se gemiddelde sojaboonprys en sal betaalbaar wees as
produsente hul sojabone verkoop.
Vir die eerste jaar se R65/ton is die gemiddelde prys van
die 2015/2016-bemarkingsjaar vir sojabone gebruik – 1,2% van
R5 495/ton = R65/ton.
Vir die tweede jaar se R80/ton is die gemiddelde prys van die
2016/2017-bemarkingsjaar gebruik (tot en met November 2016)
– 1,2% van R6 647/ton = R80/ton.
Soos die heffing dus vorder (na hierdie tweejaar-termyn), sal die
bedrag varieer afhangende van die tendens in die sojaboonprys ook
na aanleiding van die vrystelling van nuwe tegnologie.
Deur wie word die heffing geadministreer?
Die sojaboonheffing sal deur die SA Cultivar and Technology
Agency (SACTA) geadministreer word en volgens markaandeel aan
saadmaatskappye uitbetaal word.
SACTA is ‘n nie-winsgewende maatskappy wat gestig is om
saadheffings vir alle oopbestuifde gewasse te administreer. Koring-
en garsheffings word alreeds vir ‘n tweede jaar deur SACTA vir
hierdie doel ingesamel en uitbetaal.
SACTA bestaan uit ‘n raad van direkteure wat soos volg saamge-
stel is:
Twee verteenwoordigers van Graan SA;
twee verteenwoordigers van SANSOR;
twee verteenwoordigers van die Minister van Landbou;
een verteenwoordiger van Agbiz Grain (silo-industrie); en
een verteenwoordiger van die sojaboonverwerkingsbedryf.
As nie-winsgewende maatskappy word SACTA geadministreer deur
L&L Landboudienste.
Hoe werk die uitbetaling?
Die teling-en-tegnologieheffing wat ingesamel word, gaan volgens
saadmaatskappye se markaandeel in die sojaboonsaadmark uitbe
taal word. Die saadmaatskappye met die grootste markaandeel
behoort derhalwe die meeste voordeel hieruit te trek.
Die berekening van markaandeel kan gedoen word deur verskillende
gewigte aan die volgende inligtingsbronne toe te ken:
Nuwe saadverkope;
lewerings per kultivar by verskillende silo’s en verwerkers; en
inspeksies in die belangrikste produksie-omgewings.