89 / 132
September 2018
87
Bestuurspraktyke
Op plaasvlak
Reëngebruiksdoeltreffendheid
in die Mpumalanga-streek
Deel 4
Luan van der Walt,
landbou-ekonoom, Graan SA,
DR Hendrik Smith,
bewaringslandboufasiliteerder, Graan SA
en
Petru Fourie,
navorsingskoördineerder/produksiekoste-analis, Graan SA
lei na doelt reffendheid
Effektiwiteit
Reeks
i
n Deel 3 van die reeks is daar
gefokus op die Noordwes Provinsie
en die gebiede wat in hierdie ar
tikel onder die kollig gekom het,
was Lichtenburg, Delareyville en
Schweizer-Reneke. In hierdie artikel
sal die kollig op die oostelike gedeelte van
die land val, met drie gebiede in Mpuma
langa wat met mekaar vergelyk sal word.
Die berekening
Die inligting wat in die reeks artikels
gebruik word, is maandelikse reënvalsyfers
soos gemoniteer deur die verskillende
weerstasies, verskaf deur die LNR-Grond,
Klimaat en Water (LNR-GKW), asook die
Nasionale Oesskattingskomitee (NOK) se
opbrengsinligting per seisoen vir die spe
sifieke streek. Die seisoen is bereken vanaf
Augustus tot April met die aanname dat
20% van die reën wat gedurende Mei tot
Julie voorkom deel vorm van die volgende
seisoen se plantbeskikbare water.
Effektiewe reënval per seisoen = (mm reën
Augustus, jaar 1 tot April, jaar 2) + (20% x
mm reën Mei tot Julie, jaar 1)
Kg graan/ha = NOK t/ha opbrengs x 1 000
Kg graan/mm water = kg graan/ha/reënval
per seisoen
Delmas
Volgens die data wat vanaf die LNR-GKW
verkry is, was die gemiddelde jaarlikse
reënval in die Delmas-area ongeveer
720 mm vanaf die 2001/2002-seisoen. Na
die aanpassing in die syfers om die ge
middelde effektiewe (beskikbare) hoeveel
heid reën te bereken, deur gebruik te
maak van die formule, was die gemid
delde reënval per seisoen ongeveer
700 mm.
Volgens die NOK se inligting vir die
Delmas-omgewing was die gemiddelde
opbrengs sedert 2001/2002, 6,195 t/ha
(6 195 kg/ha). Dit beteken dat die gemid
delde reëngebruiksdoeltreffendheid in die
Delmas-area ongeveer 8,84 kg graan per
millimeter water (effektiewe reënval) oor
hierdie tydperk was.
Grafiek 1
op bladsy 88
bevat die jaarlikse effektiewe reënval vanaf
2001/2002, asook kg graan per millimeter
reën vir die Delmas-area. Dit is belangrik om
die tendens oor tyd vas te stel, om sodoende
te beraam of daar oor tyd ‘n verbetering
in die reëngebruiksdoeltreffendheid was.
Grafiek 2
op bladsy 88 illustreer die per
sentasie afwyking vanaf die gemiddeld
vir beide die reënval en die gemiddelde
opbrengs. Dit weerspieël duidelik die wis
selvalligheid van reënval en opbrengste wat
die afgelope paar jaar voorgekom het. Dit is
belangrik om in gedagte te hou dat faktore
soos die verspreiding van reënval deur die
loop van die seisoen ‘n noemenswaardige
uitwerking op opbrengspotensiaal kan hê
– wat nie in die berekenings weerspieël
word nie.
Dit kan grootliks ‘n verduideliking wees vir
die wisselvalligheid in die afwyking van
die gemiddelde opbrengs gemeet teen die
gemiddelde reënval vir die seisoen. Die
uitdaging is om produksiestelsels meer
doeltreffend te maak om oesopbrengste
te midde van wisselvallige reënval meer
stabiel te kry.
Alhoewel die reënval in die Delmas-area
oor die afgelope paar jaar redelik stabiel
was, is dit duidelik dat die bogemiddelde
effektiewe reënval nie noodwendig bo
gemiddelde opbrengste opgelewer het nie
(Grafiek 2).
Middelburg
Die syfers vir die Middelburg-area toon
dat die gemiddelde jaarlikse reënval vanaf
die 2001/2002-seisoen ongeveer 788 mm/
seisoen beloop het. Na die aanpassing vir
die effektiewe reënval is die gemiddeld
ongeveer 767 mm/seisoen – wat effens laer
as die jaarlikse gemiddeld is.
Die gemiddelde opbrengs vir die Middel
burg-area oor hierdie tydperk, soos dit
deur die NOK gerapporteer word, is
5,04 t/ha (5 041 kg/ha). Die gemiddelde
reëngebruiksdoeltreffendheid vir die Mid
delburg-area is 6,70 kg graan/mm effek-
tiewe reën, wat heelwat laer as die
potensiële 15 kg tot 20 kg graan/mm reën is
en aansienlike ruimte vir verbetering laat.
In
Grafiek 3
op bladsy 88 word die jaarlikse
gemiddeld aangedui. Dieselfde patrone
kom na vore waar reën nie doeltreffend
gebruik word nie en dan oorgedra word na
seisoene met hoë reënval.