SA Graan September 2017

45 / 124

Onkruid se weerstand
teen onkruiddoders
– dít is hoe groot die probleem in ons somerreënvalstreek is
Die geskiedenis van onkruiddoderweerstand in Suid-Afri-
ka is in vele opsigte soortgelyk aan die ontstaan en
ontwikkeling van hierdie enorme probleem in verskeie dele
van die wêreld. Tipies sorg gemeenskaplike klimaat- en
grondtoestande vir sterk ooreenkomste in gewas- en onkruidsoor-
te, onkruiddoders en onkruiddoderweerstandgevalle – selfs tussen
geografiese gebiede wat ver van mekaar verwyderd is.
Suid-Afrika het byvoorbeeld heelwat in gemeen met Australië
– die heel eerste geval van weerstand teen glifosaatonkruiddoder
is in 1996 by ‘n eenjarige raaigras (Lolium rigidum)-populasie in
‘n Australiese vrugteboord bevestig en skaars een jaar later is dit
in die Wes-Kaap vir dieselfde onkruidsoort en onkruiddoder
aangemeld (Cairns en Eksteen, verwysing in Pieterse, 2010).
Om perspektief op ons eie weerstandprobleme te kry, is dit nodig
om die wêreldsituasie te beskou. ‘n Uitstekende bron van inligting
oor internasionale onkruiddoderweerstand is die webtuiste wat
deur dr Ian Heap uit die VSA bestuur word, naamlik www.
weedscience.org/.
Jongste statistieke (Heap, 2017) dui aan dat daar tot dusver
480 gevalle van onkruiddoderweerstand wêreldwyd, by 251 ver-
skillende onkruidspesies en vir 163 verskillende onkruiddoders,
aangemeld is.
Die onrusbarende feit is dat daar reeds vir 23 van die 26 beskikbare
groeperings van onkruiddoders (= meganismes-van-werking) on-
kruiddoderweerstand iewers in die wêreld aangemeld is. Verswa-
rend hiertoe is die verwagting dat daar volgens Stübler (2016) vir
die volgende tien jaar waarskynlik nie splinternuwe chemie – dit
wil sê unieke onkruiddodermeganismes-van-werking – tot ons
redding gaan kom nie.
Oorsig van onkruiddoderweerstand
in Suid-Afrika
Eenjarige raaigras (Lolium rigidum) se weerstand teen glifosaat
was nie die eerste geval van weerstand teen ‘n onkruiddoder
in hierdie onkruidspesie nie, want reeds in 1993 het Botes en
Van Biljon (Pieterse, 2010) weerstand daarvan teen lede van beide
die ALS-inhibeerders (byvoorbeeld chlorsulfuron) en ACCase-
inhibeerders (byvoorbeeld dichlofop-methyl) in Suid-Afrika ge-
rapporteer.
Ongeveer ‘n dekade vroeër, in 1984, is die heel eerste geval van
weerstand teen onkruiddoders in Suid-Afrika amptelik aangemeld
– en wel vir sekere lede van die ALS- en ACCase-inhibeerders
waarteen weerstand in wildehawer (Avena fatua) ontwikkel is
(Cairns en Laubscher, 1986).
‘n Mens sou kon redeneer dat die Suid-Afrikaanse kleingraanbedryf
en maatskappye wat onkruiddoders vervaardig reeds in die tag-
tigerjare moes besef het dat daar ‘n katastrofe dreig, maar dan weer
is dit te verstane dat versiendheid op daardie stadium deur gebrek
aan kennis van die probleem gekortwiek is.
In daardie tydsgewrig was dit wêreldwyd dieselfde situasie. Lesse
oor hoe die natuur op mense se aksies (byvoorbeeld gewasproduk-
sie) reageer, word in die algemeen maar stadig geleer – veral in
gevalle waar van die produsent verwag word om pro-aktief op te
tree nog voordat die probleem bestaan en dan nogal met verhoogde
insetkoste – tipies die situasie wat geld vir weerstandbestuur.
Gebrekkige insig in die beginsels van weerstand en gevolglike
versuim om tydig stappe te neem, is vandag steeds aan die orde
van die dag regoor die wêreld. Australië is ‘n uitsondering omdat
hulle relatief vinnig uit foute geleer het en die globale leier
geword het op die terrein van doeltreffende onkruiddoder-
weerstandbestuur.
‘n Enkele historiese onkruiddoderweer-
standgeval in die somerreënvalstreek
Vandat die eerste geval van onkruiddoderweerstand in Suid-Afrika
kop uitgesteek het tot nou – dit wil sê in die bestek van net meer as
30 jaar (1984 tot 2016), was onkruiddoderweerstand grootliks
beperk tot landoppervlaktes onder kleingrane, vrugte en wingerd,
in die Suid- en Wes-Kaapstreke – met ander woorde in die
winterreënvalgebied.
Net een weerstandgeval is tot dusver in die somerreënvalstreek
bevestig – in die Delmas-distrik is ‘n populasie van Amaranthus
hybridus (misbredie) in ‘n mielieland opgespoor wat weerstandig
teen atrasien-onkruiddoder is (Sereda, Erasmus en Coetzee, 1996).
Hierdie weerstandgeval was iets besonders, want die populasie
was in staat om ‘n 25 keer groter dosis as die geregistreerde
atrasiendosis vir mielies te trotseer en wel 25 kg atrasien per
hektaar, oftewel 50 liter/ha Gesaprim® 500 SC – sonder dat ‘n enkele
toetsplant gedood is.
Volgens die streng kriterium vir bewese onkruiddoderweerstand,
te wete dat onkruiddoderweerstand alleenlik by wyse van ‘n artikel
in ‘n wetenskaplike joernaal gerapporteer kan word, is daar tot op
hede slegs agt weerstandgevalle (= onkruidspesies) in Suid-Afrika
bevestig – sewe gevalle/spesies is tipiese winteronkruide van die
winterreënvalstreek, terwyl slegs een ( Amaranthus hybridus) ‘n
tipiese someronkruid in die somerreënvalstreek is (Pieterse, 2010).
Wat het sedertdien, na ongeveer 20 jaar, van hierdie atrasien-
weerstandige misbredie ( Amaranthus hybridus)-populasie geword?
Vir alle praktiese doeleindes het hierdie onkruidpopulasie in die
Delmas-distrik soos die spreekwoordelike Hoëveldse mis voor die
son verdwyn – of het dit?
Om die vraag behoorlik te antwoord, is dit eerstens nodig om
perspektief op die wêreldsituasie vir weerstand van misbredie teen
atrasien te plaas: In mielies is die eerste geval in 1972 (Maryland,
VSA) aangemeld en daarna in dieselfde gewas in Italië (1978),
Frankryk (1980), Spanje (1985) en Suid-Afrika (1993 - 1996) (bron:
).
DR CHARLIE REINHARDT, dekaan van die Villa Academy, buitengewone professor in onkruidwetenskap aan die
Universiteit van Pretoria en buitengewone professor in die Departement Agronomie, Stellenbosch Universiteit
43
September 2017
FOKUS
Geïntegreerde plaagbeheer
Spesiale