71 / 116
69
October 2017
Wat is verskansing?
Verskansing beteken beskerming. As jy jouself wil verskans, beteken
dit dat jy jouself teen iets ongunstig moet beskerm. In die geval
van die graanbedryf bestaan daar egter verskeie tipes risiko vir
die verskillende rolspelers in die mark. Hierdie risiko’s kan
in verskillende kategorieë ingedeel word – wat strek vanaf
produksierisiko tot en met prysrisiko. Hierdie terme is in Deel 2
van die reeks in fyner besonderhede bespreek.
Soos reeds vermeld, is die hoofdoel van die termynkontrakte om
prysrisiko deur middel van verskansing te bestuur. Daarom is dit
noodsaaklik dat produsente sal verstaan hoe verskansing in die
praktyk werk en watter waarde dit vir hulle inhou.
Die landbouproduktemark bestaan uit twee segmente en die
segmente waarna hier verwys word, is die fisiese produk en die
termynkontrak. Dit is krities om in gedagte te hou dat verskansing
slegs plaasvind wanneer beide hierdie segmente gebruik word – en
nie slegs een van hierdie segmente nie.
Indien slegs een van hierdie twee segmente (fisies of termynkon-
trakte) gebruik word, word dit nie as verskansing beskou nie, maar
eerder as spekulasie, aangesien die gebruiker daarvan nie beskerm
is teen ongunstige prysbewegings nie.
Indien ‘n produsent homself wil verskans deur gebruik te maak
van termynkontrakte, moet die produsent in die termynmark die
teenoorgestelde gaan doen as wat hy in die fisiese mark doen.
Deur die teenoorgestelde te doen in die twee verskillende segmente
van die mark, sal die produsent verseker dat indien daar ‘n verlies
in die een segment van die mark is, dit opgemaak sal word deur die
ander segment van die mark.
Dit beklemtoon derhalwe die belangrikheid daarvan dat die ver-
skanser wel albei segmente van die mark moet betrek (fisies en
termynkontrakte). Die produsent plant die produk en daarom plaas
dit hom in “natuurlike” koopposisie vir die produk en moet hy
kontrakte in die termynmark gaan verkoop.
Tabel 1
toon ‘n praktiese voorstelling van verskansing deur gebruik
te maak van ‘n termynkontrak, terwyl
Grafiek 1
die grafiese
voorstelling daarvan is.
‘n Praktiese voorbeeld
Veronderstel ‘n produsent wou homself gedurende Desember 2016
verskans teen ‘n moontlike prysdaling en het ‘n termynkontrak
verkoop vir lewering in Julie 2017. Gedurende Desember 2016
was die gemiddelde termynprys van witmielies vir lewering in
Julie 2017, R2 713/ton. Die pryse het egter die afgelope seisoen
skerp gedaal en die witmielieprys het gedurende Julie 2017 teen
‘n gemiddeld van R1 825/ton verhandel.
Deur ‘n Julie 2017-witmieliekontrak gedurende Desember 2016 te
verkoop, sal die produsent egter sy Safex-prys vasmaak teen ‘n vlak
van R2 713/ton vir lewering in Julie – ongeag in watter rigting die
mark vanaf Desember tot en met Julie beweeg het.
Die produsent sal dan egter sy fisiese mielies gedurende Julie
teen die heersende markprys verkoop en ‘n laer prys vir die fisiese
mielies ontvang, maar aangesien hy verskans het, sal hy die balans
met die termynkontakte opmaak wanneer hy die kontrak vereffen
en teen die laer heersende mielieprys terugkoop.
Die berekening van die produsent se netto prys kan soos volg ge-
doen word:
Fisies:
Verkoop fisiese mielies
Termynkontrak:
Verkoop termynkontrak
Koop termynkontrak terug
Wins/verlies op termynkontrak
Netto Safex-prys:
Fisiese mielies
+ Wins op termynkontrak
Grafiek 1 toon die beginsel van verskansing skematies. Uit Grafiek 1
is dit duidelik dat die netto effek van prysbewegings gelyk is aan
nul wanneer die teenoorgestelde in twee segmente van die mark
gedoen word. Indien die mark vanaf planttyd tot en met strooptyd
daal (soos in hierdie voorbeeld) is dit duidelik dat alhoewel die
produsent ‘n laer prys vir die fisiese mielies sal ontvang, die verskil
opgemaak sal word met die wins wat uit die termynkontrak verkry is.
Indien die mark anders sou reageer en vanaf planttyd tot en met
strooptyd toeneem, sal die produsent egter ‘n hoër prys vir die fisiese
mielies ontvang, maar sal die verskil weer by die termynkontrak-
segment verhaal word.
Ten slotte
Deur van termynkontrakte vir verskansingsdoeleindes gebruik te
maak, sal die produsent vir homself ‘n prys vasstel waarteen hy die
gedeelte van sy produksie sal verkoop – ongeag die rigting van die
prysbewegings vanaf verskansing tot en met verkooptyd. Alhoewel
dit mag blyk dat jy nie voordeel uit ‘n stygende mark kan trek nie,
is dit belangrik om die verskansing oordeelkundig te benader en
in gedagte te hou dat prysrisikobestuur die hoofdoel van verskan-
sing is.
Daar is verskeie aspekte wat produsente in ag moet neem wanneer
hulle verskansingsbesluite neem. Dit is hoofsaaklik in Deel 2 en
Deel 3 van die reeks in meer diepte bespreek. Kostebestuur is
een van die aspekte wat versigtig benader moet word en ‘n goeie
norm wanneer verskansingsmoontlikhede oorweeg word, is om
sover moontlik eers genoegsaam te verskans om ten minste die
produksiekostes van die bedryfstak te dek.
Die bogemelde voorbeeld is slegs die basiese konsep en sluit nie
veranderlikes soos basisse en differensiale in die berekening in
nie. Dit is egter van kardinale belang om in ag te neem dat jy met
verskansing moet bepaal tot watter mate jou risiko beperk is en nie
hoeveel geld jy kon gemaak het nie.
Die gebruik van opsiekontrakte vir verskansingsdoeleindes sal in die
volgende uitgawe van die tydskrif bespreek word.
MAAND
FISIESE MARK
TERMYNMARK
AKSIE
HOEVEEL-
HEID (TON)
PRYS
(R/TON)
KONTANT-
VLOEI (R)
AKSIE
HOEVEEL-
HEID (TON)
PRYS
(R/TON)
KONTANT-
VLOEI (R)
Desember 2016 Plant
Verkoop
100
R2 713
R271 300
Julie 2017
Verkoop
100
R1 825
R182 500 Koop
100
R1 825
-R182 500
Netto
R182 500
R88 800
TABEL 1: ‘N PRAKTIESE VOORSTELLING VAN VERSKANSING DEUR GEBRUIK TE MAAK VAN TERMYNKONTRAKTE.
R1 825/ton
R2 713/ton
R1 825/ton
R888/ton
R1 825/ton
R888/ton
R2 713/ton
=
=
=
=
=
=
=