70 / 116
Oktober 2017
68
i
n die gedeeltes van die reeks wat reeds gepubliseer is, is
daar verskeie aspekte bespreek, waaronder die markstrukture
en inligtingsbronne, die risiko’s waarop 'n mens bedag moet
wees, asook die moontlikhede wat oorweeg kan word.
In al die voorafgaande artikels is daar melding gemaak
van die Safex-mark en die instrumente wat gebruik kan word.
Hierdie instrumente sluit termynkontrakte sowel as opsiekontrakte
in. Hierdie artikel spreek die gebruik van Safex-termynkontrak-
te aan.
Wat is termynkontrakte?
Termynkontrakte word gedefinieer as ‘n bindende ooreenkoms
wat op die Termynbeurs (JSE) tussen ‘n koper en verkoper gesluit
word om die onderliggende produk teen ‘n sekere tyd in die toekoms
te koop of te verkoop.
Die termynkontrak is ‘n afgeleide instrument, wat beteken dat
die waarde van die kontrak afgelei word van ‘n onderliggende
produk. In die landboukommoditeitemark is die verskillende
termynkontrakte wat beskikbaar is mielie- (beide wit en geel), soja-
boon-, sonneblomsaad-, koring- asook wol-, beeskarkas- en skaap-
karkaskontrakte.
Hierdie kontrakte kan te enige tyd deur verskeie rolspelers in die
mark – wat verskansers en spekulante insluit – gekoop en/of verkoop
word. Verskansers is rolspelers in die mark wat belang het by die
verhandeling van die fisiese graan en derhalwe die termynmark
gebruik om prysrisiko te bestuur.
Spekulante weer, is rolspelers in die mark wat nie belang het in
die fisiese produkte nie, maar slegs van die markinstrumente
en prysbewegings gebruik wil maak om sover moontlik wins te
probeer maak. Beide verskansers en spekulante is van belang vir
die funksionering van die mark, aangesien hulle likiditeit aan die
mark verskaf.
Wanneer spesifieke posisies in die mark ingeneem word (koop- of
verkoopposisies), kan die betrokke party met die spesifieke posisie
in die mark slegs op twee maniere weer uit hierdie posisie kom.
Die een manier is om die fisiese graan te lewer indien dit ‘n
verkoopposisie is, terwyl die fisiese graan ook in ontvangs geneem
kan word indien dit ‘n koopposisie is.
Die ander alternatief is om die posisie op ‘n kontantbasis te veref-
fen, wat in kort beteken dat indien die party ‘n verkoopposisie
in die mark het, presies dieselfde kontrak weer teruggekoop
moet word en andersom. Maak nie saak watter een van hierdie
alternatiewe gebruik word om die
kontrak te vereffen nie, dit moet voor
‘n spesifieke tydstip plaasvind en die kon-
trak sal altyd op een van hierdie twee wyses
in die graanmarkte vereffen word.
Met die gebruik van die lewende hawe-
kontrakte (wol-, beeskarkas- en skaapkar-
kaskontrakte) kan daar nie fisiese lewerings
op die kontrak plaasvind nie en kan hierdie
kontrakte slegs op ‘n kontantbasis veref-
fen word.
Die hoofdoel van die termynkontrakte
wat op die Safex-mark verhandel, is
prysrisikobestuur en prysbepaling. Die
prysbepaling word gedoen deur ‘n tipe vei-
lingsverhandeling, waar die verskillende
deelnemers in die mark op die verhan-
delingskerm vrywilliglik kan koop en ver-
koop – afhangende van die spesifieke
markdeelnemer se behoefte in die mark.
Prysrisikobestuur word gedoen deur middel
van verskansing, wat vervolgens bespreek
sal word.
OP PLAASVLAK
Bemarking
– Deel 4
LUAN VAN DER WALT,
landbou-ekonoom, Graan SA
in ‘n neutedop
PRYSRISIKOBESTUUR
Reeks
Benut termynkontrakte vir prysrisikobestuur
Grafiek 1: Skematiese voorstelling van ‘n produsenteverskansing deur gebruik te maak
van termynkontrakte op die Safex-mark.