56 / 112
Oktober 2016
54
OP PLAASVLAK
Bestuurspraktyke
Sonneblom
Sonneblom se aanpasbaarheid by verskillende omgewingstoe-
stande word toegeskryf aan sy verdraagsaamheid vir beide lae en
hoë temperature. Sonneblom ontkiem by 4°C, alhoewel optimale
ontkieming en ontwikkeling by grondtemperature tussen 12°C tot
20°C plaasvind.
Grondtemperature bo 30°C kan ontkieming benadeel. Die optimale
temperatuur vir groei en plantontwikkeling is tussen 18°C tot
33°C. Optimale saadproduksie vind by omgewingstemperature
tussen 21°C tot 24°C plaas.
Vroeë plantdatum
Die risiko van vroeg plant lê hoofsaaklik in die moontlikheid van
koue weerspatrone en die effek daarvan op die ontkiemende saad
en ontwikkelende saailing.
Grondwatertemperatuur
Ontkieming begin met absorpsie (imbibisie) van water deur die
saadhuid. In die geval van mielies moet die saad 30% tot 35% van
die pitmassa in die vorm van water absorbeer om suksesvol te ont-
kiem. Vir sojabone is dit ongeveer 50% van die pitmassa.
Met vroeë aanplantings kan die saad blootgestel word aan absorp-
sie van koue water (<10°C) binne die eerste 24 tot 36 uur ná plant,
wat aanleiding kan gee tot direkte fisiese skade.
In reaksie op waterabsorbering swel die saad. Die selweefsel in die
saad is minder elasties onder koue toestande en kan skeur of bars
gedurende die swelproses. Die selinhoud kan dan lek en dien as
voeding vir patogene.
Simptome van koueskade as gevolg van die absorpsie van koue
water, sluit geswelde pitte in wat versuim om te ontkiem of ver-
traagde ontwikkeling van die kiemwortel en koleoptiel wat na ont-
kieming begin plaasvind het.
Dit is nie duidelik hoe laag grondtemperature moet wees vir koue-
imbibisieskade om voor te kom nie. Bronne impliseer temperature
laer as 10°C.
Grondtemperatuur
Onder ideale toestande behoort ‘n mielie suksesvol binne tien dae
of minder by grondtemperature van 13°C en hoër te ontkiem. Met
koue grondtoestande (10°C en laer) kan die ontkiemingsperiode
twee tot selfs drie weke duur.
Wanneer oormatige koue en/of nat gronde ontkieming en opkoms
vertraag, is die saad of jong saailing vir ‘n verlengde periode
blootgestel aan grondgedraagde saadsiektes, insekvreetskade en
beskadiging aan voor-plant- en voor-opkomsonkruiddoders. Ver-
lengde blootstelling aan lae grondtemperature verlaag ook saad- en
plantmetabolisme, verswakte saailinggroeikragtigheid en veroor-
saak oksidasieskade.
Akkumulasie van hitte-eenhede
Vinnige en egalige opkoms beteken nie noodwendig suksesvolle
standvaslegging nie. Suksesvolle standvaslegging is grootliks
afhanklik van vinnige sekondêre wortelontwikkeling gedurende die
V2- tot V6-stadium van plantontwikkeling.
Die jong saailing is op ‘n vroeë stadium van ontwikkeling afhanklik
van die endosperm in die saad as voedingsbron voor die sekon-
dêre wortelstelsel ontwikkel. Dit is belangrik vir normale ontwikke-
ling dat die saad en mesokotiel tot ten minste die V6-stadium van
die plant se ontwikkeling gesond bly.
In die geval van vertraagde sekondêre wortelontwikkeling – soos
in geval van stadige akkumulasie van hitte-eenhede, veroorsaak
Figuur 1: Optimale plantdatums vir mielies, sojabone en sonneblom.
OPTIMALE PLANTDATUM