63 / 84
61
November 2017
OP PLAASVLAK
Diere
Die grootpens in Foto 2a tot Foto 2c en
Foto 3
(bladsy 58), sal
aansienlik meer effektief wees as die ander illustrasies en meer
nutriënte vanuit die voedsel wat gevreet word, absorbeer.
Ekonomie van kruipvoer
Wanneer kosteberamings gedoen word en dit handel oor kruipvoer,
kan jy jou nie net teen die rantsoenkoste blind staar nie. Jong
diere het die vermoë om kruipvoer soveel beter te benut. In
Tabel 1
kan gesien word hoeveel kilogram voer lammers oor hul
leeftyd moet vreet om in 1 kg massa toe te neem.
Let op hoe die effektiwiteit van voeromset by lammers beduidend
laer word soos hulle ouer word. Ouer lammers moet daarom meer
voer vreet om 1 kg gewig aan te sit – wat beteken ‘n mens moet
poog om hulle so vroeg as moontlik op gewig te kry. In die proses
gaan jy minder kos benodig om die gewenste gewig aan te sit.
Met die gebruik van kruipvoer kan diere vroeër gespeen word en
kan hulle vroeër bemark of self afgerond word. Dit skep ruimte om
die teelkudde uit te brei. Ook kan vervangingskoeie/-ooie vroeër
gepaar word en daarom vroeër ‘n ekonomiese bydrae tot die
kudde lewer.
Dit ondersteun ook eerstekalfkoeie en eerstelam-ooitjies om
vinniger van laktasie te herstel en verminder die kans dat hulle ‘n
kalf- of lamseisoen oorslaan. Hierdie veranderinge veroorsaak
dat die boerdery meer koste-effektief kan funksioneer, wat
geleentheid skep om jou kudde vertikaal uit te brei.
Kruipvoer is nie so ‘n gewilde praktyk by vleisbeeste nie. Die
rede hiervoor is dat kalwers die vermoë besit om kompenserende
groei later in hul lewe, soos in die voerkraal, te ondergaan. Tog
is ‘n opbrengs op belegging van 4:1 by vleisbeeskalwers wat
kruipvoer ontvang het, al bewys. Hierdie kalwers het kruipvoer van
die ouderdom van twee en 'n half maande tot en met speen ontvang.
Al is kruipvoer nie ‘n algemene praktyk by vleisbeeskalwers nie, is
kalwers wat wel kruipvoer ontvang het, se grootpens reeds aan-
gepas vir kragvoer, wat grootpenssteurnisse soos byvoorbeeld
suurpens beperk wanneer hierdie kalwers voerkraal toe gaan.
Van kruipvoer na ander rantsoene
Wanneer lammers/kalwers gespeen word, is dit raadsaam om vir
nog twee weke met die kruipvoer voort te gaan. Die speenproses
is uiters stresvol vir lammers/kalwers en konsekwentheid met voer
ondersteun hulle om die skok makliker te oorbrug in ‘n warboel van
veranderinge.
Dit is egter belangrik om die lammers se kruipvoer na die twee
weke te staak. Vermy die versoeking om lammers af te rond
op kruipvoer – nie net omdat dit duur is nie, maar ook omdat
kruipvoer oor die algemeen min ammoniumsoute bevat – wat tot
blaasstene in hamel- en ramlammers aanleiding kan gee.
Kruipvoere is spesialisvoere, wat saamgestel is vir betreklike
jong diere wat nie
ad lib
daaraan vreet nie, weens die feit dat hulle
nog soog.
Nadat diere gespeen is, moet met gepaste byvoeding volgens
die dier se einddoel opgevolg word. Diere wat uitgeskot word, kan
vet gemaak word met ‘n voerkraalrantsoen. Stoetooie en -ramme
kan ‘n energielek of konsentraat op die veld ontvang om die verdere
uitgroei van die diere te ondersteun.
Daar is tans in die handel verskillende vorme van kruipvoer beskik-
baar: Korrels, mele en spesialis-lekblokke. Ook is daar konsentrate
beskikbaar wat produsente in staat stel om hul eie kruipvoer te
meng. Kontak jou veekundige vir gebalanseerde formulasies.
Struikelblokke en oplossings
Die grootste uitdaging van kruipvoeding is dat die lammers
daaraan moet begin vreet. Hier volg ‘n paar wenke om inname te
bevorder:
Lammers hou nie van stowwerige voere nie. Een opsie is om
die mengel te verpil – só sal vermorsing ook beperk word. ‘n
Ander manier is om melassemeel of stroop by rantsoene in te
sluit, of alternatiewelik olie by te voeg.
Reuk en smaak is uiters belangrik, want die lammers/kal-
wers moet in die hok ingelok word. Lusern werk uitstekend,
aangesien dit uiters aanloklik vir herkouers is. Voer elke dag
“vars” kruipvoer en vermy enige gemufte en galsterige voer.
Daar word bereken dat ‘n lam oor ‘n periode van 86 dae on-
geveer 300 g tot 350 g kruipvoer per dag vreet.
Plaas kruiphokke al in die kamp voor die lamseisoen begin.
Lammers se verwysingsraamwerk is baie klein – wat
veroorsaak dat hulle groot skrik as daar skielik kruiphokke in die
kamp geplaas word. Daar is bestuurspraktyke wat ook gevolg
kan word om lammers/kalwers te leer vreet.
Toeganklikheid is sleutel tot inname. Jong diere moet toegang
tot krippe hê en daar moet daarom seker gemaak word dat die
afmetings van kruiphokke korrek is. Dan moet voer- en waterkrippe
op so ‘n hoogte wees dat tot die kleinste lam/kalf in die trop daaruit
kan vreet en drink.
Kruipvoer is ‘n spesialisproduk en kan nie deur ander rantsoene
vervang word nie. Dit is die moeite werd om in die infrastruktuur
van die korrekte kruiphok en -krippe en ‘n hoë gehalte kruipvoer te
belê om só te verseker jou kalwers en lammers se genetiese
potensiaal optimaal ontsluit word.
Hoekom kruipvoeding vir jong herkouerdiere?
OUDERDOM (DAE)
MASSA (KG)
VOEROMSET (KG VOER/KG MASSATOENAME)
0 - 42
4,5 - 15
1,0:1
42 - 60
15 - 20
3,0:1
60 - 80
20 - 25
3,5:1
80 - 100
25 - 30
4,0:1
100 - 120
30 - 35
4,5:1
120 - 140
35 - 40
5,0:1
140 - 160
40 - 45
5,5:1
TABEL 1: INVLOED VAN OUDERDOM OP DIE VOEROMSETDOELTREFFENDHEID VAN LAMMERS.