30 / 84
November 2017
28
Wa’sie koepel?
“W
a’sie
dome
?” vra ‘n man in ‘n moulose, gebleikte
pers frokkie. Hy hang by die venster van sy klein
Chinese motortjie uit.
Ek laat sak my kamera en kyk na die granietheuwel skuins voor ons.
Voor ek kan antwoord, skree een van die meisies op die agterste
sitplek: “Wat’s ‘n
dome
,
Dad
?”
Die kinders is om en by tien jaar oud en hulle is net soos die pa
aangetrek. Net die kleure van die frokkies verskil, die een is blou en
die ander een pienk.
“Dis ‘n
dome
.” Die pa draai om, maak ‘n boog met sy hande.
“Soos die
dome
in Jo’burg waar ons daai
bike show
gaan kyk het,”
sê die seun.
Die trotse pa kyk na die heuwel en toe na my. Ek skud my kop. Nee.
Ek oorweeg ‘n kort opvoedkundige lessie, maar volstaan met “Die
koepel is orals, van hier tot die heuwels doer.” Ek wys na die koppies
noord van ons.
“Ok, maar wa’sie gat?” Die teleurstelling is duidelik op sy gesig.
“Daar is ook nie ‘n gat nie,” antwoord ek. “Na miljoene jare se wind
en weer is daar ook nie meer ‘n krater nie.”
“Nou hoekom maak hulle dan so ‘n
fuss
van die plek?” wil die man
weet. Hy trek weg en skop klippe op soos die karretjie oor die
sinkplaatpad bokspring.
Die leek se koepel
Daar is verskeie koepels. Eerstens is daar die leek se koepel. Dit is
die granietheuwel net buite Vredefort op pad Parys toe. In die ou dae
het daar blykbaar buite Vredefort ‘n bordjie gestaan:
Vredefort se
Koepel
. Kyk uit vir die spreekwoordelike groot wit olifant heelbo, ‘n
mislukte inligtingsentrum van die Vrystaatse regering wat miljoene
gekos het en nou onveilig verklaar is. Eina!
Die sigbare koepel
Die tweede koepel verwys na die gebied wat al hoe meer toeriste
trek. Dit is die koppies, klowe en valleie waardeur die Vaalrivier
kronkel. Aan weerskante lê die Noordwes Provinsie en die Vrystaat.
‘n Mens kan dit ook die sigbare koepel noem – daardie heuwels as
‘n mens tussen Parys en Vredefort op die R59 ry, of tussen Parys
en Potchefstroom op die R53. In die hartjie van hierdie koepel lê
Venterskroon en naamborde soos Leeuwfontein, Tygerfontein,
Schoemansdrif en Kopjeskraal sal knaend opduik.
In hierdie koepel is daar verskeie oorde wat wissel van baie basies
(veld- en hengelkampe) tot uiters luuks. Sommige trek besoekers
met die belofte van groot visse – veral vlieghengelaars. Ander wen-
tel om witwatervaarte en bergklim, terwyl die stigting van private
wildreservate aan die toeneem is. In hierdie koepel is iets vir almal.
Die sigbare koepel is minder as 50 000 ha groot (vergelyk dit met
die 2 miljoen ha van die Krugerwildtuin) en dit kom min of meer oor-
een met die gebied wat deur Unesco in 2005 tot ‘n wêrelderfenis-
gebied verklaar is.
Die wetenskaplike koepel
Die derde koepel is die wetenskaplike een. Hom sien jy nie eens uit
‘n vliegtuig nie en om ‘n satellietfoto vanaf bykans 40 000 km bo
die aarde reg te vertolk, is gespesialiseerde kennis nodig. Hierdie
koepel dek die hele invloedsfeer of voetspoor van die meteoriet,
met ander woorde ‘n straal van net onder 200 km om Vredefort.
Die wetenskaplike koepel strek dus verby Johannesburg in die
noorde en Kroonstad in die suide. Die deursnee van die gebied is
min of meer 380 km.
Al hoe meer besoekers stel belang in die geologiese uniekheid
van die area en die rede waarom dit tot wêrelderfenisgebied verklaar
is. Die meeste van hulle het slegs ‘n basiese kennis van geologie.
Daar is nietemin hulp beskikbaar.
FOKUS
Buitelewe en reis
Spesiale
PROF ATTIE GERBER,
dosent: Dokumentêre video, Noordwes-Universiteit
1
2
1: Een van die mooiste uitsigte in die koepel. Bo vanaf Steenkampsberg kan die
opgedrukte en omgekeerde rotslae duidelik gesien word.
2: Venterskroon. Die mynkommissaris se kantoor is in 1889 voltooi.