69 / 116
67
March 2016
tipe aanvulling heroorweeg moet word. Die
veldtoestand verbeter nou, so ‘n proteïenlek
moet gehandhaaf word en byvoeding moet
eerder verskaf word in die vorm van konsen-
trate of goeie kwaliteit hooi soos lusern (wat
toevallig ook as proteïenbyvoeding kan dien
weens lusern se hoë stikstof-inhoud). Of
het weiveld se kondisie só herstel dat slegs
‘n minerale lek benodig word (genoeg-
same materiaal op die veld met meer as
7% ruproteïen)?
‘n Tekort aan stikstof in die vorm van am-
moniak in die rumen (verskaf deur weiding
of ureum) kan byvoorbeeld mikrobiese
selproteïensintese onderdruk en sodoende
inname van veld verlaag. Dit mag die in-
name van gepaardgaande voedingstowwe
ook negatief beïnvloed.
Byvoeding mag slegs geskied waar wei-
ding baie beperk is omdat dit die benutting
van veld wat wel beskikbaar mag wees,
nadelig beïnvloed. Waar geen of baie min
voer beskikbaar is, sal die aankoop van kuil-
voer, graanbyprodukte of oesreste – wat
heel moontlik die jaar baie min gaan wees
– baie help.
Droogtegewasse soos turksvye en garing-
bome kan goeie impakspelers wees. Uit
laasgenoemde inligting is dit duidelik dat
veld grotendeels nie aan alle voedingsbe-
hoeftes van weidende herkouers kan voor-
sien nie. Energie, proteïen, fosfaat en vita-
mien A is die voedingstowwe wat meestal
beperkend vir weidende herkouers mag
wees. Proteïen is grotendeels die eerste
beperkende voedingstof op weidings, veral
in die wintermaande en vroeë lente, waar
energie (enige voer) problematies raak
tydens droogtes.
Die energie beskikbaar in weiding vir die
dier is in elk geval van weinig belang indien
genoegsame proteïen nie in die behoeftes
van die rumenmikrobes kan voldoen nie.
Mikrobiese proteïen is baie belangrik vir
weidende herkouers omdat dit die grootste
fraksie van proteïenverskaffing uitmaak. Vir
lae kwaliteit weiding word klein hoeveelhede
hoë proteïenaanvullings (25% - 40% RP)
aanbeveel afhangende van spesie en sta-
dium van produksie. Wanneer die rupro-
teïen van veldgrasse laer as 6% tot 7%
daal, kan vrywillige inname gestimuleer
word (hierbo genoem) met die aanvulling
van NPN-bronne. Veselvertering word ook
verhoog met ‘n gepaardgaande toename
in mikrobiese proteïen in die laer spysver-
teringskanaal.
Nie-proteïenstikstofbronne mag dalk nie
alleen inname stimuleer nie, dus moet ge-
redelik beskikbare energie ook bygevoeg
word. Melasse of growwe mieliemeel is
goeie opsies.
Rumenmikrobes kan slegs NPN-bronne
benut om mikrobiese proteïen op te bou
indien genoeg beskikbare energie voorsien
word. Melasse is nie net ‘n bron van oplos-
bare energie nie, maar voorsien ook waar-
devolle nutriënte soos swawel en sekere
vlugtige vetsure aan sellulolitiese (vesel-
verterende) mikrobes.
Indien energie aangevul moet word, veral
laat winter en vroeë lente, is dit raadsaam
om dit onder 0,3% van liggaamsmassa te
voorsien, omdat dit geneig is om veldin-
name en verteerbaarheid te verlaag en
dus nie die algehele energie-inname ver-
hoog nie. Dit kan deels toegeskryf word
aan die styselverterende mikro-organis-
mes (amilolitiese bakterieë) wat toeneem
en die veselverterende mikro-organismes
(sellulolitiese bakterieë) wat dienooreen-
komstig afneem.
Slotsom
Met voldoende reën herstel veld wel, maar
sal nog lank neem om weer tot sy vorige
kondisie terug te keer. Waar nie voldoende
byvoeding verskaf kan word nie, moet
veegetalle eerder binne beheerbare perke
gehandhaaf word om die goedkoopste bron
van herkouervoer, natuurlike veld, genoeg
kans te gee om volhoubaar te herstel. Waar
byvoeding wel verskaf word, moet vee so
ver as moontlik eerder op kraal gevoer word.
Dit is selde dat produsente aan alle voed-
selbehoeftes reg deur die jaar aan hulle vee
kan voorsien (al word dit self geproduseer
en opgeberg), dus sal sekere bronne takties
en vroegtydig aangeskaf moet word ge-
durende tye van tekort.
Om deeglik en vroegtydig te beplan en
effektief op te berg sodat voedingstof-
verliese tot die minimum beperk word,
gaan baie kopsere in die toekoms oplos. Dit
is ook sinvol om nie net aan die behoeftes
van vee tydens die jaar te voldoen nie, maar
om die buffertydperk van voere te probeer
rek – wat die impak van ‘n swak jaar in die
toekoms kan versag.
Die primêre doel van aanvullings op veld is
om dit effektief te laat benut, maar ook om
nutriënttekorte binne weiding aan te vul op
die mees ekonomies moontlike manier. Dit
kan moeilik wees om aanvullings op weiveld
voor te skryf omdat die voedingsbehoeftes
van weidende herkouers verskil as gevolg
van hul produksiestadia (medium- tot laat-
dragtig, lakterend en afronding). Verder is
lente juis die moeilikste tyd van die jaar wan-
neer dit kom by aanteel en om voedings-
tekorte te probeer voorkom.
Met die swakker as verwagte somerreëns
en gepaardgaande tekorte aan weidings
is dit dalk raadsaam om onderhoudslekke
(byvoeding) aan diere te verskaf en miskien
vir ‘n langer tydperk as verwag. Dit is be-
langrik om die kondisie van die diere, mis-
uitskeiding, sowel as hulle inname, dop te
hou indien lek verskaf word sodat aanpas-
sings tot die samestelling daarvan gemaak
kan word. Maak ook seker dat voldoende
en volhoubare groen weiding beskikbaar is
voordat heeltemal met ‘n onderhoudslek of
proteïenlek gestaak word.
Raadpleeg jou naaste geregistreerde voe-
dingskundige om die korrekte lek en voor-
gestelde inname vir die betrokke omgewing
voor te skryf. Veeprodusente met reserwe-
veld, oesreste en/of kuilvoer nog tot hulle
beskikking is miskien in ‘n meer gunstige
posisie. Wat die huidige seisoen en die win-
termaande besonders moeilik gaan maak,
is die feit dat daar nie baie materiaal op die
veld vir weidende herkouers, asook alter-
natiewe voere soos oesreste vir die moei-
liker tyd van die jaar (Augustus tot Oktober)
beskikbaar gaan wees nie.
Baie produsente voer reeds van einde Maart
verlede jaar strategies ‘n groot deel van hul
kudde op natuurlike veld. Dit is wys om
voervloeibeplanning en die vroegtydige
aanskaf (opbou) en effektiewe stoor van
voerbronne van as prioriteit te beskou. Ons
boer in ‘n land waar droogte, of somtyds
onder-gemiddelde reënval, as die norm er-
ken en só bestuur moet word.
‘n Langdurige droogte
word gekenmerk
deur die afname en
beskikbaarheid van
weiding en die
heersende droë
toestande kon dus die
algemene kondisie van
teelkuddes nadelig
beïnvloed het.