58 / 116
FOKUS
Grondbone
Spesiale
56
Maart 2016
Dieregesondheid
Die effek van die droë toestande
op dieresiektes
JAN DU PREEZ,
besturende direkteur: Instituut van Lewendehawe Tegnologie
D
ie effek en voorkoms van sekere
belangrike dieresiektes gedurende
droë toestande word kortliks be-
spreek. Dit is belangrik om die
holistiese omstandighede en uitwerking
van droë toestande op dieresiektes met jou
veearts te bespreek.
Abnormale langdurige droë toestande kan
die voorkoms van sekere dieresiektes ver-
minder soos insekgedraagde virussiek-
tes (byvoorbeeld drie-dae-strywesiekte
by beeste; bloutong by skape, bokke en
beeste; slenkdalkoors by skape en beeste;
knopvelsiekte by beeste en perdesiekte).
Bosluisoordraagbare siektes soos rooiwater
(babesiose), bosluisoorgedraagde galsiekte
(anaplasmose) en hartwater se voorkoms
kan ook verminder in droë toestande. Die
voorkoms van vrotpootjie by vee asook
mastitis by melkbeeste toon meestal ‘n af-
name in droë toestande.
By voerkrale sal daar gewoonlik ‘n afname
wees in van die bogenoemde beessiek-
tes – en veral vrotpootjie. Gedurende droë
toestande is die reënval baie minder en die
gevolg daarvan is dat die voorkoms van
bosluise en insekte wat siektes oordra,
baie minder is. Siekteveroorsakende mi-
kroörganismes (byvoorbeeld bakterieë) se
voorkoms en verspreiding is ook minder in
droë toestande.
Voorkoms van siektes in
droë toestande
Drie-dae-stywesiekte het ‘n seisoenale
voorkoms. Dit kom veral gedurende die
somer (veral die tweede helfte van die
somer) en herfs (Maart tot Mei) voor.
Gevalle is al aangeteken waar dit gedurende
die winter voorgekom het.
Uitbreke van drie-dae-strywesiekte kom
gewoonlik met goeie, bogemiddelde reën-
val voor. Indien die reënval swak is, word
gewoonlik net sporadiese gevalle van drie-
dae-strywesiekte gesien. Die siekte ver-
dwyn gewoonlik na die eerste ryp. Hoe en
waar die virus oorwinter, is nog nie volledig
nagevors nie.
Bloutong is seisoensgebonde en kom in
die middelsomer en -herfs voor totdat die
eerste ryp val. Die bloutongvirus oorwinter
veral in beeste. Inheemse skaaprasse soos
die Namakwa-Afrikaner, swartkoppersie en
die karakoel, is minder vatbaar vir bloutong.
Europese skaaprasse soos die merino is
weer baie vatbaar.
Warm en vogtige weersomstandighede
bevorder die uitbroei van die
Culicoides
-
muggies (wat die bloutongvirus oordra)
in hulle natuurlike blyplek (habitat) – veral
laagliggende gebiede soos vleie, om panne,
damme en riviere.
Skape wat in sulke gebiede wei, se risiko om
bloutong te kry, is baie groot. In sekere dele
in Suid-Afrika waar strawwe ryp voorkom,
verdwyn bloutong tussen Junie en Desem-
ber. In langdurige droë tye is daar gewoonlik
‘n afname in die voorkoms van bloutong.
Knopvelsiekte kom gewoonlik gedurende
nat somer- en herfsmaande voor, by veral
diere wat in laagliggende en waterryke ge-
biede wei, maar uitbreke kan ook gedurende
‘n droë seisoen voorkom. Gewoonlik is daar
‘n afname in die voorkoms van knopvelsiek-
te in droë tye.
Slenkdalkoors kom gewoonlik in die laat-
somer voor as dit warm is en die lugvogtig-
heid hoog is as gevolg van baie reën. Die
muskiete wat slenkdalkoors oordra, broei
dan goed uit. Diere wat in die somer in laag-
liggende dele by panne, vleie en damme
wei, loop die grootste risiko om slenk-
dalkoors te kry, want muskiete is baie aktief
in daardie gebiede.
Hartwater kom heeljaar voor. Die voorkoms
wissel na gelang van die bosluisbevolking
en hulle aktiwiteit en is gevolglik minder
straf in die droër wintermaande. Die verskui-
wing van diere wat besmette bosluise dra
na of deur gebiede wat vry van hartwater is,
kan tot verliese onder vatbare vee lei, indien
hulle besmet raak deur bosluise wat van die
diere afgeval het.
Die bosluise oorleef egter selde langer as
een seisoen in ‘n gebied waar die klimaat nie
vir hulle geskik is nie. Erge droogte vermin-
der gewoonlik die voorkoms van dié siekte.
Rooiwater het dikwels ‘n duidelike seisoe-
nale voorkoms en uitbreke kom meer
dikwels gedurende die nat somer- en herfs-
maande voor. Met erge droogtes verlaag die
voorkoms van die siekte gewoonlik.
Die
Culicoides
-muggie dra die virus wat
perdesiekte veroorsaak, oor. Die siekte kom
hoofsaaklik in die laat nat somer en herfs,
wanneer muggies volop is, voor. Warm,
vogtige klimaatstoestande begunstig die
1: Die voorkoms van lamsiekte (botulisme)-
vergiftiging by beeste kan vermeerder tydens
droogtetye.
Foto: OVI
1
2: Mastitis is wêreldwyd die belangrikste siekte
by melkbeeste. Gewoonlik verlaag die voorkoms
van mastitis in droë tye by melkbeeste.
2
3: Die voorkoms van perdesiekte is minder in
droë tye.
Foto: OVI
3