14 / 52
Wanneer knyp oliesadepryse jou?
p
rodusente koop met planttyd produksie-insette teen
kleinhandelpryse om later sonneblomsaad en sojabone
teen groothandelpryse te verkoop. Die vlak van hierdie
groothandelpryse kan jou wins en volhoubaarheid
bepaal. Word die prys wat jy behaal net deur vraag en
aanbod in die vrye mark bepaal of speel markkrag ook
‘n bepalende rol?
Onvoorsiene prysbewegings het al in die oliesademark sonder
fundamentele redes voorgedoen en verliese veroorsaak. Die nuwe
perskapasiteit en gepaardgaande groter mededinging behoort tot
markomstandighede te lei waarin onseker prysbewegings hopelik
minder gaan voorkom.
Wanneer behaal sonneblomsaad
bogemiddelde pryse?
Sonneblomsaad het gedurende die afgelope vyf jaar bogemid-
delde pryse gedurende September, Oktober, November, Desember
en Januarie behaal. Sonneblomsaadpryse verkeer dus gewoonlik
tydens planttyd teen bogemiddelde prysvlakke.
Dit kan in 2014 egter ‘n uitsondering wees omdat die pryse vir
sonneblomsaad 16% laer was as die gemiddelde prysvlakke vir
‘n normale jaar in Oktober. Tydens die skryf van hierdie artikel
(3 Desember 2014) het sonneblomsaadpryse verder begin daal en
die langer termyn tendens van laer pryse na-plant (ná Desember)
begin navolg (
Grafiek 1
).
Wanneer is die pers van sonneblomsaad
bogemiddeld hoog?
‘n Bogemiddelde hoeveelheid sonneblomsaad word maandeliks
tydens die sewe maande vanaf Mei tot November gepers. Die
perssyfer daal egter skerp tussen November en Desember. Sommige
aanlegte word vir die Desembervakansie gesluit met ‘n gevolglike
daling in vraag en pryse. Pryse is ook laag en ondergemiddeld vanaf
Februarie tot Augustus omdat nuwe seisoen produsentelewerings
vanaf Maart tot Julie voldoende sonneblomsaad vir persdoel-
eindes voorsien.
Pryse begin eers vanaf einde Augustus te herstel. Die pers van
sonneblomsaad is bogemiddeld vanaf Mei tot November. Die pers
van sonneblomsaad neem tussen Maart tot Mei met 43% toe en
die vraag na sonneblomsaad vanaf Mei behoort pryse dus beter
te ondersteun.
Pryse behoort nie eers vier maande later positief op die hoër
perstempo te begin reageer nie. Dit kan wees dat markkrag ‘n
rol speel om pryse vanaf Mei tot Augustus langer as wat nodig is
onder druk te hou (Grafiek 1).
Wat is die onmiddellike prysvooruitsigte
vir sonneblomsaad- en sojaboonpryse?
Volgens die indeks daal sonneblomsaadpryse ná die Desember-
aanplantings per maand met 2,4% tot prysvlakke in April wat tus-
sen 9% en 10% laer is as in Des mber (
Grafiek 3
).
Sonneblomsaadpryse het in 2014, anders as in ander jare, reeds
aan die begin van Desember teen ondergemiddelde pryse verkeer
en indien pryse die dalende tendens sou navolg kan verwag word
dat pryse in April laer kan wees.
Indien produsente voorraad kon opberg en later geleidelik prys,
sou dit beter ondersteuning aan sonneblomsaadpryse kon bied.
Sojaboonpryse behoort volgens die vyfjaar-prysindeks vanaf
die prysvlakke in Desember geleidelik tot in Maartmaand te daal,
waarna pryse skerp tot in Mei sal daal tydens die lewering van
die sojaboonoes.
Die huidige prysvlakke vir sojabone is reeds vir Desember 2014
onder die gemiddelde prys vir die afgelope twaalf maande en in-
dien prysvooruitsigte op die vyfjaar-prysindeks gebaseer word,
kan verwag word dat sojaboonpryse tussen Desember- en Mei-
maand met 12% kan daal. Laer ruoliepryse en VSA-voorraadvlakke
weeg ook op pryse. Die prysing van ou seisoen sojabone gedurende
Desember en Januarie kan dus ‘n goeie oorweging wees.
Hoe vergelyk die pers van sonneblomsaad
met die pers van sojabone?
Grafiek 2
vergelyk die maandelikse pers van sonneblomsaad oor
‘n vyfjaar-periode met die pers van sojabone. Die perstempo van
sonneblomsaad en sojabone toon tussen maande ‘n negatiewe
korrelasie.
Gedurende sekere maande verhoog die perssyfer vir sonneblom-
saad relatief teenoor die perssyfer vir sojabone. Gedurende die
volgende maand verhoog die perssyfer vir sojabone weer relatief
teenoor die perssyfer vir sonneblomsaad.
Die blyk asof die perssyfers van sonneblomsaad en sojabone ge-
durende die 2013/2014-persindeks ook met die vyfjaar-gemiddel-
de persindeks grotendeels ooreenstem. Verwerkers mag dus
voorkeur gee om in sekere maande meer sonneblomsaad as soja-
bone te pers. Hoër persvolumes volg dalk nie noodwendig laer
grondstofpryse nie. Die deurlopende voorsiening van olie en olie-
koek aan afnemers speel ook ‘n belangrike rol.
Dit blyk asof verwerkers voorkeur daaraan gee om gedurende
September, Desember en Junie die pers van sonneblomsaad te
verhoog en gedurende Januarie, April, Mei en Julie die pers van
sojabone te verhoog. Let wel: Sojabone word teen bogemiddelde
vlakke vanaf April tot Oktober gepers (
Tabel 1
).
WESSEL LEMMER,
senior ekonoom: Bedryfsdienste, Graan SA
GRAANMARK
-oorsig
3 Desember 2014
OP PLAASVLAK
12
Januarie 2015