58 / 116
Maart 2018
56
Om terug te hou of nie:
Strategieë
vir oopbestuifde gewasse
D
ie winsgewendheid van die produksie van die meeste
oopbestuifde gewasse kom al meer onder druk. Produ-
sente mag dink dat hulle heelwat koste spaar deur hul eie
saad terug te hou – en dit is die produsent se reg om dit te
doen – maar daar is dikwels ‘n goeie rede waarom gekoopte saad
soveel duurder as teruggehoue saad is.
‘n Groot gedeelte van die koste van die gekoopte saad is verskuil-
de koste wat eers na vore kom wanneer sake met teruggehoue
saad skeef loop. Gesertifiseerde saad voldoen aan streng fisiese
en genetiese vereistes wat deur SANSOR gekontroleer word.
SANSOR-saadinspekteurs doen verpligte landinspeksies en monitor
die gewas vir genetiese suiwerheid, groei-afwykings, siektes en
onkruidbesmetting.
Saad wat gesertifiseer is, bevat nie onkruidsaad nie, is nie
vermeng met ander kultivars nie, het ‘n gewaarborgde mini-
mum ontkiemingspersentasie en word met chemiese saadbehan-
delingsmiddels teen insekte en saadgedraagde siektes verkoop.
Produsente word verder deur die Plantverbeteringswet beskerm
indien probleme met die gesertifiseerde saad ervaar word. Ten
einde saadprobleme sover moontlik te voorkom, fokus saadverskaf-
fers op die voorsiening van hoë kwaliteit saad.
Deur saad terug te hou, moet die produsent alles moontlik doen
om die saad op dieselfde standaard as gesertifiseerde saad te kry.
Aspekte waaraan voldoen moet word, is genetiese suiwerheid,
siekte- en onkruidvryheid, minimum ontkiemingspersentasie, asook
groeikragtigheidstoetse. Die produsent is self vir al hierdie aspekte
verantwoordelik wanneer saad terughou word.
Ten einde goeie gesertifiseerde saad te kan lewer, word die saad
deur die maatskappye met sorg geklas, verpak, gestoor en aan die
kliënt gelewer sodat die minste kans bestaan dat uitdagings met
opkoms, groeikragtigheid en suiwerheid voorkom. Verder doen
die saadmaatskappye alles in hul vermoë om seker te maak dat die
geplante saad gelyk sal opkom en dat die saailinge eenvormig in
terme van grootte en groeikragtigheid is.
’n Produsent wat saad terughou, moet aan hierdie vereistes kan
voldoen om seker te maak dat hy/sy groeikragtige plante met die
nodige stand kan kweek. Indien die saadgroottes in die saadbak
wesenlik van mekaar verskil, sal dit aanleiding gee tot saailinge wat
nie eenvormig is nie en sodoende sal die een saailing die ander
swakker saailing oorskadu, wat uiteindelik laer opbrengste as
resultaat sal lewer.
Plantestand
In verskeie proewe is al waargeneem dat die plantestand van
teruggehoue saad betreklike groot afwykings van die verlangde
plantestand toon. Daar kan legio redes voor wees, maar gewoonlik
gaan dit oor die ontkiemingspersentasie en groeikragtigheid van die
saailinge en die tekort aan inligting daaroor. Die gevolg hiervan is te
veel of te min plante per hektaar, wat in albei gevalle die opbrengs
wesenlik benadeel.
Die belangrikste aksie wat ‘n produsent moet doen, is om die
ontkiemingspersentasie en groeikragtigheid van die saad te laat
toets om te weet hoeveel van die sade per hektaar geplant moet
word.
Hoewel teruggehoue saad potensieel net so effektief soos gekoop-
te saad is, dra jy as produsent self die risiko wanneer daar om die
een of ander rede dalk ‘n fout insluip. Hierdie foutjie kan jou heelwat
meer kos as wat jy dink. Onthou net: Produsente wat teruggehoue
saad aanplant, word nie deur die Plantverbeteringswet beskerm
indien probleme met die saad ervaar word nie.
Voorsorg
Die sukses met teruggehoue saad begin by die versorging van die
plante waarvan die sade teruggehou gaan word. Maak seker dat
hierdie lande korrek bestuur word, dat die kultivar geplant suiwer is,
die onkruid korrek beheer word, siektes voorkomend beheer word
en dat jy alles in jou vermoë doen om ’n aanvaarbare kwaliteit saad
te produseer. Gereelde besoeke aan die land en die verwydering
van siek en onsuiwer plante sal ‘n aansienlike bydrae lewer om ’n
aanvaarbare kwaliteit te verseker.
Dit sal geen bydrae lewer as jy alles in die produksieproses reg
doen en die saad raak in die stoor of op die wa deurmekaar nie. Dit is
belangrik dat jy hierdie saadsakke sal merk sodat jy weet watter saad
van watter kultivar is en waar en wanneer dit gestroop is.
Let ook veral op vir groen pitte, kouebeskadigde, meganiese of
insekbeskadigde sade. Die produsent moet saadkwaliteit evalueer,
saadbehandelingsmiddels oorweeg asook ‘n saadskoonmaakproses
gebruik om die gebruikswaarde te verhoog.
Sif
Met ‘n goeie sif (verkieslik ‘n gravitasiesif) kan die saad in die regte
groottes en massa geklas word – en ‘n groot gedeelte van die
uitdagings met teruggehoue saad hierdeur ondervang. Hierdie is en
bly ‘n arbeids- en bestuursintensiewe proses.
Sodra hierdie proses uitgevoer word, sal jy vind dat ‘n groot gedeel-
te van die saad nie noodwendig geskik is vir herplant nie. Dit kom
daarop neer dat jy dalk meer saad sal moet terughou om seker te
maak dat jy in die plantseisoen oor genoeg saad beskik. In die sif-
proses behoort die meeste onkruidsaad uitgevang te kan word,
maar die saadgedraagde siektes sal in die saad bly. Dit is belangrik
om hierdie saad met chemiese middels te behandel om saad-
gedraagde siektes te beperk.
Opberging
Die opberging van teruggehoue saad vereis ook meer bestuur as
wat die algemene persepsie is. Saad wat aan temperatuuruiterstes
– veral hitte – blootgestel word, het ‘n laer ontkiemingspersentasie
en kan nie naastenby so lank geberg word as wat verwag word nie.
Verseker dat die saad teen ‘n konstante koel temperatuur geberg
word. In ‘n groot aantal gevalle sal die saad se vogpersentasie ook
geweldig laag raak. Hierdie uiters droë saad kan langer geberg word,
FOKUS
Onkruidbeheer op wintergrane
Spesiale
PIETMAN BOTHA,
SA Graan/Grain
redaksiespan