30 / 52
Desember 2018
28
Mik vir HOËR PROTEÏEN-sojabone
S
ojaboonproduksie in Suid-Afrika het gedurende die afge-
lope aantal jare deur ’n hele paar stroomversnellings
gegaan. Vanaf die wyer bekendstelling van die gewas
tot die huidige rekordproduksie van 1,55 miljoen ton,
het ’n groot aantal produsente, maatskappye, Graan SA en die
Proteïennavorsingstigting grootse pogings ingesit om hierdie
mylpaal te bereik.
Met die sojaboontonnemaat nou op koers, word al hoe meer
klem geplaas op die kwaliteit van sojabone. Hierin speel proteïen-
en olie-inhoud ’n groot rol. Die vraag is dus: Wat beïnvloed hierdie
kwaliteitseienskappe en tot watter mate kan die produsent dit
beheer?
Vir die doel van hierdie artikel sal slegs op proteïenvlakke
gekonsentreer word. In die algemeen kan gesê word dat waar
proteïenvlakke styg, die oliepersentasie in die graan daal. Hou
egter altyd in gedagte dat die waarde van sojaboonpitte geleë is in
’n kombinasie van proteïen en olie – met opbrengs as belangrikste
komponent.
Kultivarkeuse
Delf jy deur internasionale literatuur, is dit duidelik dat daar groot
verskille in die proteïeninhoud van sojaboonsaad is. Wil jy egter
wyd aangepaste kultivars hê wat algemeen geproduseer word, vind
jy min kandidate waarvan die proteïeninhoud en opbrengs hoog is.
Die eienskappe van Suid-Afrikaanse kommersieel-beskikbare
kultivars is van des te meer belang. In hierdie verband is die jaarliks-
gepubliseerde inligting van die Nasionale Sojaboonkultivarproewe,
wat deur die Landbounavorsingsraad (LNR) uitgevoer word, van
groot waarde.
In dié verslag word ruproteïenpersentasies vir ’n groot aantal
kultivars oor vele produksiegebiede aangegee. In die 2017/2018-
produksieseisoen is ruproteïenpersentasies van 35 kultivars op
18 lokaliteite in ’n verslag saamgevat.
Die inligting word verder ingedeel in koel, matige en warm gebiede.
Die ontledingsmetode wat deur die LNR gebruik word, sal nie
noodwendig dieselfde wees as data van ander laboratoriums nie.
Wat wel van belang is, is die relatiewe waardes van die verskillen-
de gebiede.
Met die oog daarop om nie verstrengel te raak in massas data nie,
is slegs die gemiddelde ruproteïenpersentasie van die kultivar oor
al die lokaliteite in die koel gebiede heen as eerste uitgangspunt
met mekaar vergelyk. Hierdie inligting dui aan dat die gemiddelde
ruproteïenpersentasie vir al 35 kultivars in die koel gebiede 32,85%
is. Belangriker nog is dat die variasie tussen kultivars tussen
34,34% (hoogste persentasie) en 31,21% (laagste inhoud) wissel.
Met die gebruik van dieselfde metode is die resultate in die ge-
matigde gebiede soos volg: Die gemiddelde ruproteïen is 34,88%
met hoogste ruproteïengemiddeld 35,71% en die laagste 34,21%.
Warm gebiede het ’n 36,45% ruproteïengemiddeld, met variasie van
tussen 37,58% en 35,78%.
Die resultate dui op ’n duidelike toename in die proteïenpersentasie
van die sojaboonsaad soos temperatuur toeneem. Selfs binne
die verskillende produksiegebiede sal die warmer lokaliteite ’n
hoër proteïenpersentasie hê. Hierdie tendens is in oorstemming
met buitelandse bevindings: Proteïenvlakke in saad styg soos
lugtemperature tydens die graanvulperiode toeneem. Sou vog egter
gedurende hierdie periode beperk wees, sal beide opbrengs en olie-
inhoud daal.
Inligting soos vervat in buitelandsgepubliseerde publikasies dui
daarop dat 25°C tot 28°C optimaal vir die produksie van olie is;
daarna verhoog die proteïeninhoud feitlik liniêr. Tog is dit nie duide-
lik waar temperatuur se positiewe invloed afneem nie.
Wat nog meer duister is, is wat die langtermyninvloed van ekstreme
temperature vir ’n beperkte tydperk is – soos dié temperature wat
gedurende die afgelope seisoen voorgekom het.
Die omgewing se invloed
Uit die voorafgaande is dit duidelik dat omgewingsfaktore ’n
dominante rol speel. Droogte het ’n beduidende uitwerking op
opbrengs. Gebrek aan vog tydens die blomperiode sal blomme
laat afval. Minder peule sal vorm en die hoeveelheid saad per peul
sal daal.
In die hele proses sal die proteïeninhoud van die saad styg en olie
daal. Dit is interessant dat die peule van die boonste helfte van die
plant sade het wat ’n hoër olie-inhoud besit en laer in proteïen is
as die onderste helfte. Droogte sal hierdie verhouding uiteraard
ook beïnvloed.
Produksiepraktyke
Met al die produksiepraktyke wat verband hou met proteïenop-
brengs, is stikstofbinding deur middel van behoorlike produksie-
OP PLAASVLAK
Proteïen- en olie-inhoud / Omgewingsinvloed
Bestuurspraktyke
DR JAN DREYER,
namens die Proteïennavorsingstigting
“
“
Proteïenvlakke in
saad styg soos
lugtemperature
tydens die
graanvulperiode
toeneem.