86 / 108
Augustus 2018
84
lig
Is daar aan die einde van die
liggingsdifferensiaaltonnel?
B
y die 2018 Graan SA Kongres
was die liggingsdifferensiaal weer
eens ‘n belangrike punt wat vir
bespreking ter tafel geplaas is.
Elke kommoditeitswegbreeksessie het
die liggingsdifferensiaal apart hanteer,
waarvandaan daar verskillende mandate
aan Graan SA se Hoofbestuur en personeel
deurgegee is.
Die mandate het hoofsaaklik ingesluit
dat die liggingsdifferensiaal weer opnuut
ondersoek moet word en dat ‘n komitee
saamgestel moet word met die oog
daarop om ‘n dinkskrum te hou waar die
onderskeie alternatiewe oorweeg kan word.
Dit is veral vanaf die mielie-, maar ook die
wintergraanwegbreeksessie, versoek.
Die meeste van ons produsente ken die
geskiedenis en al die verskeie argumente
rondom die liggingsdifferensiaal. Die
realiteit waarmee almal in die verlede
gekonfronteer was, is dat produsente nie
alleen ‘n besluit daaroor kan neem nie en
daarom was die vorige debatte rondom
die verwydering van die differensiaal
oneffektief.
Dit het daartoe gelei dat produsente
gevra het dat die verwydering van die
liggingsdifferensiaal nie ondersoek moet
word nie, maar dat daar met ‘n nuwe
perspektief na alternatiewe gekyk moet
word ten einde ‘n beter, meer regverdige
en meer deursigtige stelsel te skep.
Deeglike analises is uiters belangrik en
dat moontlike alternatiewe oplossings
gebaseer word op waterdigte argumente
wat gestaaf is met feitelike bevindings.
Gaan alle produsente gelukkig wees
met alternatiewe? Nee, ongelukkig nie.
Selfs al word die liggingsdifferensiaal
verwyder, gaan daar steeds produsente
wees wat voel dat die situasie hul
benadeel. Die doel moet wees om soveel
as moontlik produsente te bevoordeel,
terwyl die stelsel so regverdig en deursig-
tig moontlik is.
‘n Liggingsdifferensiaalwerkgroep is einde
Mei gehou, waar verskeie produsente van
hoofsaaklik die mielie- en wintergraan
werkgroep, asook genooide gaste, die
alternatiewe bespreek het. Later die middag
is die gesprekvoering waarby verskeie rol
spelers binne die graanwaardeketting be
trokke was, verder geneem ten einde die
besprekings rakende die moontlike alter
natiewe verder te voer en te verbreed. Dit
was gestruktureerde gesprekke wat hul ba
sis in feitelike inligting wat deur Graan SA
se ekonome saamgestel is, gehad het.
Die inligting
Oor die algemeen was daar redelike
konsensus dat die huidige berekening van
die liggingsdifferensiaal heelwat spasie
laat dat verkeerde inligting in die bereke
ninge gebruik kan word. Dit is grootliks
weens die feit dat die inligting vir die
berekening van die differensiaal wat aan
die JSE verskaf word, slegs deur etlike
rolspelers op ‘n kwotasiebasis verskaf word.
Kwotasiebasis beteken in wese dat daar
geen vorm van kompetisie of eienaarskap
in terme van die fisiese dienslewering of
vervoer van die graan is nie. Dit veroorsaak
dat die kwotasie wat vir die berekening aan
die JSE verskaf word, nie noodwendig die
ware koste van vervoer weerspieël nie.
Voorstelle om die berekening te verbeter,
het ingesluit om die vervoerkoste statutêr in
te samel met die oog daarop om die werklike
koste te bepaal.
Die vloei van graan na alternatiewe
afleweringspunte kan ook veroorsaak dat
die berekening skeef getrek word, aangesien
die vraag en aanbod van graan drasties
tussen die verskillende lokaliteite verskil.
Die besluit is geneem dat die moontlikheid
van statutêre insameling van die werklike
vervoerkostes ondersoek moet word en
wat die haalbaarheid daarvan en risiko’s
daaraan verbonde kan wees.
Dit is van kardinale belang dat, indien daar
wel ‘n liggingsdifferensiaal in plek is, dit so
akkuraat moontlik bereken moet word om
die ware stand van sake te weerspieël.
Die verwysingspunt
Met die deregulering van die bemar
kingsraad en die oorgang na ‘n vrye
markstelsel het verskeie veranderinge in
die markte plaasgevind, waaronder die
verskuiwing van die verwerkingsaanlegte
vir beter doeltreffendheid ook deel was.
Dit het teweeg gebring dat ‘n groot
gedeelte van die verwerkingsaanlegte
nader aan die produksiegebiede geskuif
het – wat Randfontein as verwysingspunt
nie noodwendig meer die mees relevante
verwysingspunt maak nie.
Dit word gestaaf deur die groot aantal
herlewerings wat veral by die silo’s naaste
aan Randfontein plaasvind.
Grafiek 1
toon
die drie jaar gemiddelde hoeveelheid
lewerings en herlewerings van beide wit-
en geelmielies per afstandskerf vanaf
Randfontein wat op Safex-kontrakte plaas
gevind het.
op plaasvlak
Verwysingspunt / Verhandelingsprys / Basisverhandeling
Liggingsdifferensiaal
Dr Dirk Strydom,
bestuurder: Graanekonomie en Bemarking, Graan SA
Grafiek 1: Gemiddelde fisiese lewerings, herlewerings en persentasie herlewering van beide
wit- en geelmielies per afstandskerf vanaf Randfontein.
Bron: JSE