SA Graan November 2016

34 / 92

FOKUS
Natuurlike hulpbronne en energie Spesiale
November 2016
32
Is sonkrag ekonomies
lewensvatbaar?
Sedert die beurtkrag van 2008 en die Eskom-tariefstygings
daarna het Suid-Afrikaners toenemend bewus geword
van die koste van elektrisiteit. Daarmee saam het die
wêreldwye klem op klimaatsverandering en die negatiewe
gevolge daarvan die neiging versterk om alternatiewe hernubare
energiebronne te ondersoek.
Die gebruik van fotovoltaïese (PV) panele het ‘n algemene gesig
in Suid-Afrika geword: Van klein huishoudelike stelsels tot groter
kommersiële toepassings en sonplase wat krag aan Eskom voor-
sien. Dit laat die vraag by produsente ontstaan of sonkrag op
plase werklik ‘n goeie belegging is en hoe dit finansieel beoordeel
moet word.
Wanneer ‘n belegging in sonkrag oorweegword, is daar sekere faktore
wat bekend is, naamlik die verwagte kapitale uitleg en die huidige
prys van elektrisiteit. Daarby kan daar met sagtewaremodellering
‘n redelik-akkurate voorspelling gemaak word van die daaglikse
kilowattuur-opbrengs van die stelsel oor sy lewensduur.
Dit gee ‘n goeie beginpunt om die ekonomiese lewensvatbaarheid
van die belegging te beoordeel. Daar is egter ‘n paar onbekende
faktore, insluitend:
Eskom-prysstygings: Hoe vinniger Eskom-pryse styg, hoe groter
is die waarde van die sonkrag wat opgewek word en hoe beter
die sonkragbelegging.
Rentekoerse: Wanneer geld geleen word om die belegging
te maak, sal stygende rentekoerse ‘n negatiewe impak op die
belegging hê totdat dit afbetaal is.
Inflasie: Alhoewel sonkragstelsels normaalweg minimale
onderhoudskoste vereis, sal stygende inflasie ‘n negatiewe effek
op die operasionele koste (hoofsaaklike onderhoud, versekering
en die vervanging van elektroniese komponente) hê.
Modelle wat bogemelde faktore in ag neem, wys in die meeste
scenario’s positiewe uitkomste vir sonkragbeleggings wanneer
energie nie gestoor word nie. Dit is dus in gevalle waar die sonkrag
gedurende die dag gebruik word terwyl dit opgewek word.
Opbrengskoerse van meer as 15% en terugbetaalperiodes van
minder as tien jaar is algemeen in hierdie verband – wat nie sleg is as
die produk se lewensduur van ongeveer 30 jaar in ag geneem word
nie. Dit is om hierdie rede dat netwerk-gekoppelde sonkragstelsels
drasties in gewildheid toeneem – veral in kommersiële toepassings
soos byvoorbeeld fabrieke en kantoorblokke wat die meeste
elektrisiteit gedurende die dag gebruik. Eskom se onlangse
aankondiging dat hulle nou aansoeke sal oorweeg van kliënte
wat kleiner laevolt-stelsels aan die Eskom-netwerk wil koppel, is
verblydend.
Storing van sonkrag
Die storing van sonkrag vir latere gebruik – byvoorbeeld in die aand
– kan ‘n beduidende negatiewe impak op ‘n sonkragbelegging hê.
Energie word meestal op een van twee maniere gestoor vir latere
gebruik:
Batterye
Die storing van energie in batterye is duur en moet net vir kleiner
toepassings oorweeg word. Batterye het ‘n beperkte leeftyd en
dit is belangrik dat sonkragstelsels korrek ontwerp word – veral
wanneer batterye deel van die stelsel vorm. Alhoewel dit opwindend
is om te sien hoe die gebruik van nuwer tegnologieë van batterye,
byvoorbeeld lithium-ioon en soutwaterbatterye toeneem, sal die
stoor van energie in batterye waarskynlik nog in die afsienbare
toekoms ‘n groot koste-element bly.
Elektrisiteitsnetwerk
Dit is moontlik om sonkrag wat opgewek word, maar nie dadelik
gebruik word nie, op die Eskom-netwerk of ‘n munisipale netwerk te
stoor vir latere gebruik. Daar moet egter toestemming hiervoor vanaf
Eskom of die munisipaliteit verkry word en sodanige toestemming
kan met kostes gepaard gaan.
Hierdie kostes kan van kapitale aard wees, byvoorbeeld wanneer
Eskom vereis dat ‘n kliënt ‘n transformator installeer om met
medium-spanning aan sy netwerk te koppel. Die kostes kan ook direk
aan die storing van energie gekoppel wees, byvoorbeeld wanneer ‘n
munisipaliteit krediet vir sonkrag wat op sy netwerk gestoor word
teen ‘n laer tarief verskaf as wat gehef word wanneer die elektrisiteit
weer later gebruik word.
As Eskom en munisipaliteite dit in die toekoms maklik en bekostig-
baar vir mense maak om sonkrag op die netwerk te stoor, behoort
dit baie voordelig vir die sonkragbedryf in Suid-Afrika te wees.
PHILIP OLIVIER, Olivia Energie-oplossings
JAAR GEMIDDELDE PRYSSTYGING
2004/2005 2,50%
2005/2006 4,10%
2006/2007 5,10%
2007/2008 5,90%
2008/2009 27,50%
2009/2010 31,30%
2010/2011 24,80%
2011/2012 25,80%
2012/2013 16,00%
2013/2014 8,00%
2014/2015 8,00%
2015/2016 12,69%
TABEL 1: ESKOM-TARIEFSTYGINGS.
Bron:
Tariff_History.aspx