38 / 92
FOKUS
Natuurlike hulpbronne en energie
Spesiale
November 2016
36
Rek jou rande met veranderlike
spoed-aandrywingstelsel vir spilpunte
S
uid-Afrika het die afgelope paar jaar abnormale toenames
in elektrisiteitstariewe beleef. Die toename in elektrisiteits-
tariewe skep ernstige probleme vir besproeiingsprodu-
sente omdat hulle van elektrisiteit afhanklik is om te kan
besproei.
Gegewe die toename in elektrisiteitstariewe wat die toekomstige
winsgewendheid van besproeiingsprodusente bedreig, het die
Waternavorsingskommissie (WNK) ‘n projek wat handel oor “Die
optimale gebruik van elektrisiteit en water vir volhoubare bestuur
van besproeiingsboerderystelsels” geïnisieer en gefinansier. Die
navorsing word tans deur die Departement Landbou-ekonomie aan
die Universiteit van die Vrystaat gedoen.
Die projekspan het drie breë fokusareas geïdentifiseer ten einde
elektrisiteitskoste te bestuur. Die drie fokusareas sluit bestuur,
tariefkeuse en besproeiingsontwerp in. Pompkoste (elektrisiteits-
koste) is die produk van die drie areas en dit is noodsaaklik om die
interafhanklikheid tussen die areas in ag te neem wanneer alter-
natiewe om energie te bespaar, ondersoek word.
Spilpuntbesproeiing teen hellings veroorsaak dat daar verskeie
dienspunte voorkom, aangesien die drukbenodighede verander
soos wat die spilpunt teen die helling op beweeg. Spilpunte word
in sulke gevalle ontwerp om aan die hoogste benodigde druk teen
die benodigde vloeitempo te voldoen.
Die pomp sal dus te veel druk lewer indien die spilpunt op die
laagste punt staan. Onnodige druklewering veroorsaak dat energie
vermors word – wat elektrisiteitskostes verhoog. Die regte druk
kan by elke posisie van die spilpunt gelewer word deur die motor
met ‘n toestel wat die spoed van die motor kan verander, te koppel
(veranderlike spoed-aandrywing of
variable speed drive
).
‘n Verlaging in die spoed van die motor en gepaardgaande verlaag-
de spoed van die stuwer (
impeller
) van die pomp veroorsaak dat
die pomp proporsioneel minder druk en vloei sal lewer. Gevolglik
is dit moontlik om met dieselfde pomp-en-stuwerkombinasie
verskillende dienspunte te bedien. Indien net die regte druk ge-
lewer word, sal die kilowattvereistes om die water te pomp, ver-
minder en só ook die elektrisiteitskostes.
Die berekening van die verandering in kilowatt is afhanklik van die
verandering in vloeitempo, druk en die doeltreffendheid van die
pomp. Om die verandering in vloeitempo en -druk te bereken, is
eenvoudig indien die pompkurwe beskikbaar is, maar verandering in
die doeltreffendheid van die pomp is nie voor die hand liggend nie.
Verandering in die doeltreffendheid het ‘n groot impak op ‘n stelsel
se benodigde kilowatt en dus die hoeveelheid energiebesparing.
Akkurate berekenings ten opsigte van energiebesparing is belang-
rik om te verseker dat investeringskostes met betrekking tot die
veranderlike spoed-aandrywing nie meer is as elektrisiteitskoste-
besparings nie.
MARCILL VENTER,
Departement Landbou-ekonomie: Universiteit van die Vrystaat
Grafiek 1: Investerings- en elektrisiteitskostebesparing vir ‘n 30 ha-spilpunt met twee toedieningskapasiteite.