90 / 116
Maart 2017
88
Hoër graanopbrengste
in die toekoms moontlik
R
eënval, of liewer die gebrek daaraan, is die grootste be-
perkende faktor vir graanproduksie in die semi-ariede kli-
maat van Suid-Afrika. Die reënval is net eenvoudig te laag
en van seisoen tot seisoen te wisselvallig om deurgaans
hoë opbrengste met gewasse te behaal. Het dit meer gereën, het
ons hoër opbrengste behaal.
‘n Volgende kenmerk van ons reënval is dat dit gewoonlik ‘n swak
verspreiding binne die groeiseisoen het, gemeet teen die waterbe-
hoefte van gewasse. Dié swak verspreiding het droogteperiodes
tot gevolg, wat ernstige skade aan gewasse aanrig.
Gewoonlik kom die droogtes gedurende Januarie en Februarie
voor en val dit gewoonlik ook saam met die sensitiewe blompe-
riode, wat opbrengste ernstig kan beperk. Die reënvalintensiteit
van baie donderstorms is hoog, wat afloop tot gevolg het en wat
die tekort aan water vererger.
Aangesien reën die belangrikste beperkende faktor vir gewasver-
bouing is, is dit logies dat alle pogings aangewend moet word om
dit so doeltreffend moontlik te benut. ‘n Belangrike vraag is dus:
Watter opbrengste sou behaal kon word indien die reën wat ons
wel ontvang, se verspreiding die gewas se vraag na water ten beste
bevredig en hoe vergelyk dit met huidige opbrengste?
Dit kan aan die hand van die water-opbrengsverwantskap ver-
duidelik word – soos in
Grafiek 1
getoon. Die horisontale as stel
die seisoenale waterverbruik voor en die vertikale as die opbrengs.
Die kurwe verteenwoordig ‘n boonste grens van opbrengste wat
behaal kan word indien slegs die hoeveelheid beskikbare water die
opbrengsbeperkende faktor is.
Elke gewas het ‘n sekere minimum hoeveelheid water nodig voor-
dat enige graan geproduseer word en word deur punt A op die
grafiek aangedui. Daarna styg die opbrengs soos die waterver-
bruik toeneem en plat dit uiteindelik af – wat beteken water is nie
meer die beperkende faktor nie.
Die teoretiese minimum hoeveelheid water wat ‘n gewas verbruik
voordat enige graan geproduseer word (punt A), wissel van sowat
100 mm tot 140 mm vir mielies en vir sonneblom van 75 mm tot
85 mm.
Vanaf dié produksiebeginpunt styg die opbrengs reglynig. Die hel-
ling van die reglynige gedeelte dui die waterproduktiwiteit van die
gewas aan. Waterproduktiwiteitswaardes varieer egter ook en is
onder meer van die dampdruktekort van die atmosfeer afhanklik.
Byvoorbeeld, hoe groter die dampdruktekort, hoe laer die water-
produktiwiteit.
Vir droëlandmielies is waterproduktiwiteitswaardes van 6 kg/ha tot
23 kg/ha per mm waterverbruik (ook evapotranspirasie genoem)
gevind en vir besproeiing, waardes van 11 kg/ha tot 32 kg/ha per mm
waterverbruik.
Droëlandsonneblom se waterproduktiwiteitswaardes wissel van
3 kg/ha tot 9 kg/ha per mm en dié van droëlandsojabone van 6 kg/ha
tot 10 kg/ha per mm.
OP PLAASVLAK
Reënval / Graanopbrengste / Bewaringsbewerking
Bewaringslandbou
ANDRÉ NEL,
onafhanklike akkerboukundige
Grafiek 1: Die verwantskap tussen die graanopbrengs en die waterverbruik van gewasse. Die kurwe
verteenwoordig die boonste grens van waterproduktiwiteit. Punte onder die kurwe stel werklike
opbrengste wat behaal word, voor en B
→
C die opbrengsgaping.