SA Graan Maart 2015

91 / 124

– Deel 10
PJ PIETERSE, Departement Agronomie, Universiteit van Stellenbosch
Sterremuur (Chickweed)
WINTERREËNVALSTREEK
Onkruide in die Reeks
d aar kom drie Stellaria-spesies in Suid-Afrika voor, maar
net Stellaria media (sterremuur) is ‘n erkende onkruid.
Alhoewel dit ‘n klein plantjie is, word dit nogtans as
‘n belangrike onkruid beskou. Dit kom as onkruid in
eenjarige veldgewasse voor asook in meerjarige,
houtagtige gewasse.
Sterremuur is nie ‘n baie sterk mededinger nie, maar waar dit klam
en koel toestande aantref, soos in boorde en wingerde, kan dit
sterk groei. Wanneer dit vroeg vestig voor die gewas of saam met
die gewas, is dit ‘n sterker mededinger en waar dit in hoë digthede
voorkom, kan dit gewasplante erg onderdruk.
In Nederland het elf plante per vierkante meter die opbrengs van
suikerbeet met 21% verlaag, maar in die Verenigde Koninkryk het
minder as 250 plante per vierkante meter minder as 5% se oesver-
liese in oliesaadgewasse veroorsaak.
Daar is ook in die Verenigde Koninkryk bereken dat 40 sterre-
muurplante per vierkante meter die drempelwaarde in vlaslande is.
Die invloed van sterremuur op gewasse varieer dus baie en hang af
van faktore soos onkruiddigtheid, gewasdigtheid, gewastipe en die
vestigingsdatum relatief tot die gewas se vestiging.
Daar is gevind dat sterremuur die meganisme van stropers kan
belemmer. Die plant se plastisiteit word ook geïllustreer deur die
feit dat blommende plante wat op ‘n gruispaadjie gegroei het se
stingels slegs 4 cm lank was, terwyl plante wat in ‘n seemeeukolo-
nie gegroei het se stingels ongeveer 1 m lank was.
Sterremuur is alternatiewe gashere vir skadelike aalwurms asook
‘n verskeidenheid virusse wat gewasplante kan aanval. Die plant se
blare kan egter benut word as gekookte groente of as ‘n groenslaai.
Sterremuur is eenjarige, platgroeiende kruide wat tot 15 cm hoog
kan groei en soms wortels by die knope vorm. Die stingels is
groen en rond en het ‘n streep hare wat vanaf die blaarbasis tot
tussen die volgende paar blare voorkom. Die blare is enkelvoudig,
teenoorstaande gerangskik en eiervormig met ‘n spits punt. Ook is
die blare heldergroen, haarloos en gaafrandig. Die onderste blare is
gewoonlik gesteeld en die boonstes soms sittend. Die blare kan tot
1,5 cm lank en 1 cm breed word.
Die blomme kom aan die einde van stingels of in die oksels van blare
voor en soms in byskerms met min blomme. Die slanke bloeistele is
tot 1,5 cm lank met fyn haartjies. Die kelkblare is groen en die vyf wit
kroonblare is so diep ingekeep dat dit lyk soos tien enkel kroonblare.
Die vrugte is doosvrugte (ook kapsules genoem) wat 5 mm lank
is en opbreek in vyf kleppe met baie sade. Die sade is bruin, dit is
tot 1 mm in deursnit en effens sirkelvormig met ‘n diep keep en die
oppervlakte is oortrek met vratagtige strukture.
Voorkoms en verspreiding
Sterremuur kom wydverspreid in Suid-Afrika voor, waar dit gedy in
klam plekke en in een- of meerjarige gewasse as ‘n onkruid asook in
tuine. Sterremuur het sy oorsprong in Europa, maar het dwarsoor
die wêreld in meer as 50 lande versprei en word beskou as een van
die twaalf mees suksesvolle indringerplante (wat nie verbou word
nie) ter wêreld.
Sterremuur plant net met saad voort en daar is al saadproduksie-
syfers van tussen 11 en 13 miljoen sade per hektaar aangeteken in
Europa. Alhoewel gerapporteer is dat sterremuursade tot 60 jaar
lank kiemkragtig kan bly, is in ‘n studie bevind dat saad een jaar na-
dat dit in grond begrawe is, tussen 91%- en 97%-ontkieming getoon
het en 6%- tot 22%-ontkieming ná tien jaar (
isc/datasheet/51635).
In landerye ontkiem saad gewoonlik op die grondoppervlakte en
baie min saailinge vestig ná ontkieming van dieper as 2 cm af.
Dormansie van saad varieer baie. In gebiede met ‘n gematigde
kusklimaat ontkiem saad onmiddellik ná rypwording.
In areas soos Arktiese gebiede of diep in vastelande ontkiem baie
min sade 90 dae ná rypwording en in Mediterreense gebiede het die
saad ‘n 50- tot 60-dae narypingsperiode nodig om te ontkiem.
Saadontkieming kan in die laboratorium gestimuleer word deur saad
met ‘n 0,2%-kaliumnitraatoplossing te behandel en aan wisselende
temperature tussen 20°C en 30°C bloot te stel. Die variasie in
saaddormansie en ontkieming dra grootliks by tot die sukses van die
spesie as ‘n onkruid.
Die meeste van sterremuur se saad word naby die moederplant
versprei. Langafstandverspreiding kan deur diere geskied en
kiemkragtige sade is al in die mis van varke, beeste, bokke en
voëls gevind.
Die saad kan ook indompeling in seewater oorleef, maar die mens
deur sy landbouaktiwiteite is waarskynlik die grootste en effektiefste
verspreider van sterremuursaad. Dit kan op sanderige gronde
oorleef, maar is aangepas vir ‘n wye verskeidenheid gronde. Dit
groei waarskynlik die beste op swaar, klam gronde.
Wetenskaplike naam: Stellaria media
Afrikaanse naam: Sterremuur
Engelse naam: Chickweed
89
March 2015
OP PLAASVLAK Geïntegreerde plaagbeheer