46 / 52
Januarie 2015
44
Sosiale element in Agri SA-grond-
hervormingsplan gee deurslag
“E
k sou nie ‘n plan kon verdedig wat nie ‘n sosiale kom-
ponent in gehad het nie. Agri SA se alternatiewe grond-
hervormingsvoorstel het dié komponent in.”
Dit was die woorde van mnr Gugile Nkwinti (minister: Landelike
ontwikkeling en Grondhervorming) tydens ‘n mediakonferensie by
Agri SA se kongres op 16 Oktober verlede jaar in Pretoria.
Nkwinti sê hy het ‘n toespraak voorberei om Agri SA te versoek om
grondhervorming op ‘n sekere manier te hanteer, maar het daar
en dan besluit dat hy nie sy voorlegging gaan lewer nie en wou
slegs weet hoekom Agri SA so lank geneem het om dié raamwerk
voor te stel.
Hy sê hy het ‘n verskeidenheid reaksies op die raamwerk vir grond-
hervorming gekry. “Die eerste oproep wat ek die Sondagoggend
ontvang het net ná die 50/50-voorstel gemaak is, was van
mnr Gwede Mantashe, ANC sekretarisgeneraal. Hy het gesê: ‘Ek
het ‘n R2 miljoen plaas en nou wil jy die helfte nasionaliseer’.
“Voorstelle vir wat gedoen kan word aan die sosiale omstandighe-
de van die werkers op die platteland word aangespreek in dié
plan. Dit is ‘n ‘pragtige raamwerk’ waarby ons wil betrokke raak,”
het Nkwinti gesê.
‘n Interdepartementele taakspan van die regering en ‘n tegniese
taakspan van Agri SA sal uitkoms sewe, wat gebaseer is op hoof-
stuk ses van die Nasionale Ontwikkelingsplan, koördineer. “Die
proses vorentoe in terme van georganiseerde landbou sal wees
om dié plan aan die Agrisektor-eenheidsforum (Asuf) voor te lê, so-
dat dié forum ook insette van Agri SA en ander organisasies kan
kry om ‘n raamwerk saam te stel.
“Dit is belangrik dat plase die beste kans op sukses het. Ons wil
met grondhervorming beweeg van ‘n 90%-mislukkingsyfer na ‘n
90%-sukseskoers. Ons sal nooit sukses kan waarborg nie, maar
binne hierdie raamwerk sal ons data en ervaring kan kry,” het
mnr Johannes Möller (president: Agri SA) gesê.
Hoekom is dié waterskeidingsoomblik
so belangrik?
“Vandag (16 Oktober 2014) is die dag waarvoor ons aangetree het
by die wegspringplek; dit is hoegenaamd nie die eindpunt nie,”
het Möller gesê op die reaksie dat Nkwinti Agri SA se holistiese
plan vir grondhervorming aanvaar het.
Volgens Möller is grondhervorming ‘n gegewe. “Ons het geen
sin daarin om ‘n verdeelde toekoms tegemoet te gaan nie. Soos
wêreldekonomieë weer begin groei, sal die gaping tussen ryk en
arm eerder groter word as kleiner. Dit is hoekom grondhervor-
ming belangrik is; om aan meer mense in ons land toegang tot
grond te gee, maar ook tot ander hulpbronne wat belangrik is in
die ekonomie.”
Dit is belangrik dat die landelike ekonomie ontwikkel word en in
Agri SA se terme pas dit in by hul inisiatief om landelike gemeen-
skappe te help met opleiding en om entrepreneurs te ontwikkel.
“Ons wil onder andere plaaswerkers se vrouens oplei om entre-
preneurs te word, sodat die inkomste van gesinne op die platteland
kan verhoog. Derhalwe sal die landelike ekonomie gestimuleer
word, sodat die tempo waarteen Suid-Afrikaners verstedelik (meer
as 600 000 per jaar) verlaag kan word.”
Hy sê dit is nie onmoontlik nie, maar hoogs onwaarskynlik dat
Suid-Afrika in ‘n tweede Zimbabwe sal ontaard. “Die sektor van
produsente wat die swaarste in Zimbabwe gekry het, was die
ontwikkelende produsente. Hul produksie het meer geval as die
kommersiële sektor se produksie. Ons regering verstaan dat as
jy nie die waardeketting ontwikkel terwyl jy die primêre landbou-
sektor ontwikkel nie, sal dit op mislukking afstuur. Suid-Afrika se
middelklas is besig om te groei en daarom sal ons minder konflik
hê (al styg die ongelykheid oor tyd). Mettertyd sal die resultate vir
hulself spreek.”
Mnr Louw Steytler (voorsitter: Graan SA) meen voedselproduksie
sal slegs die nodige sukses bereik indien daar samewerking reg-
deur die waardeketting geskied. “Dit is nie ‘n kwessie wat georgani-
seerde landbou op sy eie kan hanteer nie. Deur die strukture van
georganiseerde landbou, kommersiële banke en agribesighede
betrokke te kry asook die prosesse van die kommoditeite wat
geproduseer word, sal ons die transformasie van ons landelike
gemeenskap vorentoe kan neem.
“Dryfkrag is kritiek nodig in die landbousektor en daar moet gekon-
sentreer word op kommoditeitbenefisiëring in landelike gebiede,
omdat dít is waar die werkskepping so dringend nodig is. Ons moet
almal saam die lot van diegene verlig wat in bitter armoede leef
en tans geen vooruitsigte het om hul lewens in die toekoms te
verbeter nie,” het hy gesê.
Mnr Senzeni Zokwana (minister van Landbou, Bosbou en Visserye)
wat die kongres op die tweede dag besoek het, sê dat die debat oor
grond nie agterweë gelaat kan word nie, maar aan die ander kant
moet ‘n mens ook nie emosioneel daaroor raak nie. “Ons moet
sensitief wees, maar ook bereid wees om te luister na verskillende
debatte rondom hierdie baie sensitiewe kwessie. Wanneer ons té
reaksionêr raak, verloor ons sig van wat ons kan bydra tot hierdie
debat. Eendag sal ons kleinkinders vir ons vra wat ons bygedra het
tot die kwessie van grond. Wat sal ons dan vir hulle sê?”
‘n Kwessie waarteen Zokwana sterk gekant is, is geweld in die
landbousektor. “Geweld teen produsente is geweld teen die hele
landbousektor. Geweld is nie net direkte geweld teen ‘n plaas-
werker of produsent nie, maar dit hou ook verband met diefstal,
dieremishandeling en sommer net om die lewe van mense in
boerderygemeenskappe ondraaglik te maak,” het hy gesê.
Ekonomie versus landbou
Dr Azar Jammine (direkteur en hoof ekonoom: Econometrix) het
aan die kongres ‘n oorsig gegee oor die ekonomiese stand van
sake tans in Suid-Afrika. “Sedert ongeveer die jaar 2000 het groei
in Afrika suid van die Sahara begin om bo die gevorderde ekono-
mieë (VSA, Europa en Japan) uit te presteer, omdat China tussen
8% en 12% per jaar vir die afgelope 25 jaar gegroei het. Die groei
het so toegeneem tot by die punt waar China nou voedsel en
materiaal nodig het en daarom het hulle vir Afrika nodig. Ongeveer
25 verskillende lande in Afrika is op soek na groei van tussen 4% en
8% per jaar vir die volgende vyf jaar,” het hy gesê.
AKTUEEL
RUTH SCHULTZ,
SA Graan/Grain
medewerker