60 / 132
September 2018
58
Sojaboonentstowwe in Suid-Afrika:
‘n Vervaardigersperspektief
D
ie voordeel van sojaboonproduk
sie in rotasie met mielies – en
dan natuurlik ook die wisseling in
mieliepryse – het in die afgelope
dekade ‘n dramatiese groei in sojaboonaan
plantings tot gevolg gehad. Nuwe hektare,
wat nooit voorheen vir sojaboonproduksie
gebruik is nie, word nou ingespan en ver
skeie nuwe sojaboonprodusente is
nou by die geledere gevoeg.
Die 183 000 ha wat in die
2006/2007-seisoen aangeplant is,
het gegroei na 472 000 ha in
die 2011/2012-seisoen en die
787 200 ha wat in die huidige
seisoen aangeplant is (PNS Statis
tiek,
www.proteinresearch.net
).
Nuwe kultivars wat nou in Suid-
Afrika beskikbaar is, maak dit
boonop vir minder tradisionele
areas moontlik om sojabone suk
sesvol te verbou. Die grootste
hoeveelheid sojabone is hierdie
seisoen in die Vrystaat geplant
(345 000 ha), gevolg deur Mpuma
langa (310 000 ha) en KwaZulu-Natal
(40 000 ha) (sien
Grafiek 1
).
Vir suksesvolle sojaboonproduk
sie is die bestuur van stikstofbe
mesting van kardinale belang.
Sojabone
benodig
ongeveer
100 kg tot 120 kg stikstof per hektaar
vir elke ton opbrengs wat beoog word.
Stikstofbemesting is een van die duurste in
sette, maar sojabone bied vir ons ‘n ekono
miese alternatief vir tradisionele bemesting
– die simbiotiese assosiasie met Rhizobium-
bakterieë.
Hierdie simbiotiese assosiasie tussen
Rhizobium-bakterieë en peulplante is al vir
vele jare bekend en is een van die koste-ef
fektiefste maniere om stikstof aan die plant
te lewer. Peulplantentstowwe word al vir
meer as drie dekades kommersieel in Suid-
Afrikaanse landbou ingespan om nodulasie
op sojabone suksesvol te bewerkstellig.
Wanneer peulplante effektief geënt word,
lewer dit genoeg van die korrekte, lewens
vatbare Rhizobium-bakterieë direk by die
saad om seker te maak nodulasie vind so
gou moontlik na ontkieming plaas ten einde
‘n goeie oes te lewer.
Tegnologie rakende die vervaardiging, for
mulering en toediening van sojaboonent
stowwe is deur die produsent se behoeftes
gedryf: Entstowwe moet onder ‘n wye ver
skeidenheid van omgewingstoestande ef
fektief wees en dit moet ook so maklik en
eenvoudig moontlik wees om toe te dien.
Ontwikkeling van soja-
boonentstowwe
Daar is verskeie faktore wat vervaardigers in
ag moet neem wanneer sojaboonentstow
we ontwikkel word. Die belangrikste hiervan
is die keuse van die korrekte isolaat of iso
late. Die meeste peulplante het ‘n besonder
spesifieke
Rhizobium-
of
Bradyrhizobium-
spesie waarmee dit in assosiasie kan gaan.
‘n Voorbeeld hiervan is die simbiotiese ver
houding tussen sojabone (
Glycine max
) en
Bradyrhizobium japonicum. B. japonicum
infekteer sojaboonwortelhaartjies en vorm
nodules wat atmosferiese stikstof aktief
bind. Die stikstof is dan in die vorm van
ammonium vir die plant beskikbaar. Indien
ander Rhizobium-spesies gebruik word, sal
daar geen nodules vorm nie, of die nodules
sal onaktief wees.
Vir elke Rhizobium-spesie is al ‘n
verskeidenheid rasse geïsoleer. Elk
een van hierdie rasse gaan verskil in
hul vermoë om die wortelhaartjies
te kan infekteer, hoe effektief hulle
stikstof in die nodules bind, hoe
hulle met ander Rhizobium-spesies
kompeteer om die wortelhaartjies
te infekteer en laastens, hoe hulle in
die spesifieke omgewing waar hulle
toegedien is, vaar.
In die 1990’s is navorsing in
Suid-Afrika deur die LNR-Plantbe
skermingsnavorsingsinstituut (PBNI)
gedoen om die beste sojaboonent
stofisolaat vir Suid-Afrikaanse toe
stande te vind. Hulle het verskeie
oorsese isolate geneem en op ‘n
wye verskeidenheid kultivars en
produksiegebiede getoets.
Die isolaat wat oor die hele proef
heen op die meeste kultivars en in
die meeste gebiede goed gedoen het, was
die
B. japonicum-
isolaat WB74. Dit is die
isolaat wat die algemeenste in plaaslike ent
stowwe gebruik word.
Daar is tans verskeie sojaboonentstowwe in
Suid-Afrika beskikbaar wat ook ander rasse
en isolate bevat, byvoorbeeld
Bradyrhizobi-
um elkanii
. Hierdie rasse en isolate kan net
so effektief wees soos WB74 – afhangende
van die sojaboonkultivar en omgewings
toestande. Verskeie entstowwe bevat ook
kombinasies van rasse en isolate.
Produkformulering speel ‘n kritiese rol
in die sukses van sojaboonentstowwe en
affekteer die entstof se effektiwiteit.
Fokus
Geïntegreerde plaagbeheer
Wilma Mac Pherson,
South African Bioproducts Organisation
“
In die geval van nuwe
grond (of
virgin soil
soos
dit ook bekend staan),
waar sojabone nog nooit
geplant is nie, is dit
raadsaam om dubbel
die hoeveelheid
entstof te gebruik.
“