30 / 76
Mei 2017
28
Impak van predasie
in die wildbedryf
‘n
Studie deur die Universiteit van die Vrystaat om die eko-
nomiese verliese as gevolg van predasie in die wildbe-
dryf te bepaal, is in 2016 voltooi. Die studie is in Limpopo,
Noordwes Provinsie en Vrystaat gedoen, maar fokus is
geplaas op eersgemelde.
Inligting is ingesamel deur middel van telefoniese onderhoude.
201, 61 en 64 vraelyste is onderskeidelik in Limpopo, die Noordwes
Provinsie en die Vrystaat voltooi.
Die resultate van die studie weerspieël die bepaling van wildge-
talle, predasieverliese, betekenis vir die wildprodusent en die faktore
wat die verskillende spesies beïnvloed.
Dit is alombekend dat daar groot variasie tussen wildspesies is,
daarom is wild in drie groepe verdeel, te wete grootwildspesies,
kleinwildspesies en skaars/kleurvariant-wildspesies. Die vyf spesies
wat die meeste verliese getoon het as gevolg van predasie in elke
groep, is gebruik om die ekonomiese verliese te bereken.
Bepaling van wildgetalle
Wildprodusente kon een van vier metodes kies van hoe wild op hul
wildplaas getel word, naamlik fisies tel, randwaarde (verandering
in waarde van verkope), oogskattings en die hoeveelheid wild
beskikbaar om te jag.
Oogskatting is deur die meerderheid produsente in al drie provin-
sies gekies. Fisies tel van wild is deur bykans ‘n derde van wildpro-
dusente in Limpopo gekies, terwyl die hoeveelheid wildprodusente
in die Noordwes Provinsie en die Vrystaat wat fisies tel, weglaatbaar
klein is.
Dit is moeilik om die direkte koste van verliese te bereken, aange-
sien die pryse van wild baie tussen spesies varieer, asook tussen
telers van dieselfde spesies. Hierdie variasies kan lei tot oor- of
onderberamings.
Tabel 1
verskaf ‘n kort opsomming van vyf spesies in die drie
provinsies. Inligting oor die persentasie wildprodusente wat die
spesifieke spesie besit, die gemiddelde getal diere per jaar wat ‘n
wildprodusent verloor as gevolg van predasie en die gemiddelde
verliese per hektaar, word verskaf.
Beraming van predasieverliese
Soos uit Tabel 1 afgelei kan word, varieer die gemiddelde hoeveel-
heid wild verloor per hektaar tussen die provinsies.
Die direkte koste kan aan hoofsaaklik luiperd, rooikat en rooijakkals
toegeskryf word. Die indirekte koste wat geassosieer word met die
bestuur van predasie, is ook per hektaar bereken. Indirekte koste
van predasiebestuur is bereken deur die totale koste te deel deur die
hoeveelheid hektaar van produsente wat predasie bestuur.
Die bedrag van R26,15 is vir Limpopo bereken. Hierdie bedrag sluit
beide nie-dodelike en dodelike metodes in. 34% van wildprodu-
sente in Limpopo het aangetoon dat hulle geen metode van pre-
dasiebestuur toepas nie.
Betekenis vir die wildprodusent
As ‘n wildplaas in Limpopo 5 000 ha is en ‘n wildprodusent besit
byvoorbeeld njalas, kan hy verwag om 0,004 diere/ha te verloor.
Met ander woorde op hierdie plaas kan ‘n wildprodusent soveel
soos 20 njalas verloor (5 000 ha x 0,004).
Indien aanvaar word dat die gemiddelde basislynprys vir njalas
in 2014 R28 443 per bok was, sal die direkte koste vir die scenario
R568 860 (20 x R28 443) wees. Die indirekte koste sal dus R130 750/
jaar wees en die totale koste as gevolg van predasie sal dan gelyk
wees aan R699 610/jaar.
Direkte verliese en indirekte koste word per hektaar verskaf sodat
die wildprodusent sy/haar eie berekeninge kan maak rakende die
verliese wat hy/sy op hul eie wildplaas kan verwag.
Faktore wat predasie beïnvloed
Voorts het die studie bevind dat die faktore wat predasie tussen
die drie groepe, asook tussen die onderskeie provinsies beïnvloed,
verskil. Daarom is dit belangrik dat bestuur aangepas word na
aanleiding van die spesie waarmee geboer word.
Daar is gevind dat die faktore wat die voorkoms van predasie (of
predasie plaasvind of nie) beïnvloed en die faktore wat die vlak van
predasie (hoeveelheid) beïnvloed, verskil. Die voorkoms en vlak van
predasie word vervolgens bespreek.
Predasie op grootwildspesies
Topografie speel ‘n belangrike rol in die voorkoms van predasie.
Wildplase geleë in bergagtige en/of bosagtige dele in Limpopo
het ‘n hoër kans om predasie te ervaar. Die teenwoordigheid van
jagluiperds en karkasse as ‘n indikasie van predasie, lei ook tot ‘n
hoër voorkoms van predasie.
Geen beheermaatreëls, nie-dodelik of dodelik, het ‘n noemenswaar-
dige invloed op die voorkoms van predasie nie. ‘n Rede hiervoor
kan wees dat die metode wat wel ‘n effek gehad het, nie ingesluit
was in die model nie.
Die resultate toon dat manlike wildprodusente laer vlakke van
predasie ervaar, terwyl wildprodusente tussen die ouderdom van
36 en 45 hoër vlakke van predasie ervaar. As die wildprodusent
rooijakkalse as ‘n prioriteitsroofdier beskou, verhoog die vlak van
predasie. As karkasse ‘n aanduider van predasie is, sal die vlak van
predasie daal.
‘n Verduideliking hiervoor kan wees dat, sodra ‘n wildprodusent
karkasse in die veld sien hy/sy die karkas sal verwyder sodat dit
nie as aas dien nie. Karkasse in die veld gee aan die wildprodusent
ook ‘n idee van watter roofdier verantwoordelik daarvoor is en die
roofdier kan dus meer aandag geniet.
Nie-dodelike metodes soos elektriese heinings lei tot ‘n hoër vlak
van predasie. ‘n Moontlike rede hiervoor is dat roofdiere reeds binne
die omheinde kamp is. Dodelike metodes soos eienaars wat self
rooijakkalse en rooikatte jag, verhoog ook die vlak van predasie op
grootwildspesies. Die uitroeiing van die roofdiere skep geleentheid
vir ander roofdiere om die wildplaas binne te dring.
FOKUS
Wapens en jag
Mini-
ANCHE SCHEPERS,
landbou-ekonoom: NWK