105 / 124
Onkruidsade kan egter ook versprei word deur wind, water, diere
en besmette implemente tydens grondbewerking en die oesproses.
Meeste onkruide is bekend daarvoor dat dit hoë getalle saad vry-
stel, maar die ontkieming en opkoms van saad kan drasties af-
neem wanneer geen nuwe, vars saad in die saadbank gedeponeer
word nie, dit wil sê wanneer onkruide effektief beheer word.
Om die storting van saad te verhoed, is die beste manier om
onkruidgetalle effektief te beheer. In een studie is die saadbank
van gras- en breëblaaronkruide tot 5% verlaag oor ‘n periode van
vyf jaar, maar toe onkruide in die sesde jaar nie beheer is nie,
het onkruidgetalle in die saadbank met 90% verhoog. Een jaar se
oneffektiewe beheer van onkruide het dus verreikende gevolge
op die onkruidgetalle in die saadbank. Soos reeds genoem,
produseer onkruidspesies duisende of selfs miljoene sade per
plant, byvoorbeeld een porseleinplant produseer 52 000 sade,
withondebossie 72 000 sade per plant en gewone misbredie
117 000 sade per plant.
Grasspesies is ook bekend vir hulle saadproduksie en een kruis-
vingerplant produseer ongeveer 180 000 sade en een uintjie-
knol kan gedurende een jaar tot 1 900 plante met 7 000 knolle
produseer. Hierdie prentjie skets dus die belangrikheid daarvan
om onkruidsaadgetalle so ver as moontlik te verminder gedurende
‘n plantseisoen.
Die hele dinamika en bestuur van die onkruidsaadbank in die
grond het ook omvattende gevolge wanneer onkruiddoderweer-
standige onkruidspesies in ‘n land voorkom. Alle populasies van
onkruidspesies het tot ‘n mindere of meerdere mate ‘n “natuurlike”
weerstand teen sekere onkruiddoders.
Wanneer slegs een of twee plante in ‘n onkruidpopulasie beheer
“ontsnap” en saad stort, gee dit oorsprong aan ‘n volgende, meer
weerstandige populasie. Só kan ‘n klein weerstandige populasie dan
binne die bestek van twee tot drie jaar ‘n hele land besmet.
Die goue reël van effektiewe vermindering van onkruidsaad in
die saadbank is om te verhoed dat onkruide volwasse word, blom
en saad stort. Effektiewe beheer deur middel van grondbewerking
en/of onkruiddoders moet vroegtydig toegepas word om sodoen-
de die onkruidsaadbank te bestuur en oor tyd te
verminder.
Vir meer inligting, kontak Elbé Hugo by
HugoE@arc.
agric.za
of 018 299 6298.
“
Die goue reël van effek-
tiewe vermindering van
onkruidsaad in die saadbank
is om te verhoed dat
onkruide volwasse word,
blom en saad stort.
“
Die onkruidsaadbank se effek
op gewasverbouing
103
March 2015
Strookbewerking
Strookbewerking, of die sogenaamde
strip-till
, is waar ‘n strook sowat 30 cm
breed, van die grond bewerk word. Die be-
werking word slegs gedoen waar geplant
gaan word, met ‘n onbewerkte gedeelte
tussen die plantrye. In ‘n 90 cm-ryspasiëring
word ‘n derde van ‘n land dus bewerk.
Die saadbed word in stroke gemaak en ‘n
konvensionele planter sonder enige aanpas-
sing kan steeds gebruik word. Die nadeel
van strookbewerking is dat ‘n gedeelte van
die grond steeds onderhewig is aan die
nadele van konvensionele bewerking.
Bewaringsbewerking, geenbewerking en
strookbewerking is dus terme wat spesi-
fiek met bewerking te doen het.
Bewaringslandbou
Baie mense gebruik die term bewarings-
bewerking, maar bedoel eintlik bewarings-
landbou of bewaringsboerdery. Bewa-
ringsbewerking en bewaringslandbou is nie
dieselfde ding nie.
Bewaringslandbou, soos van die naam af-
gelei kan word, is ‘n produksiestelsel en
konsentreer met ander woorde nie net
op bewerking nie. Indien graan in ‘n be-
waringslandboustelsel geproduseer word,
word minstens drie praktyke of begin-
sels saam toegepas. Die eerste praktyk is
minimumgrondversteuring en indien ‘n be-
trokke grond daarvoor geskik is, geenbe-
werking. Geenbewerking het die voordeel
dat die grond se erosiekwesbaarheid laag
gehou word en dat voordelige organismes
in die grond kan gedy deurdat hul habitat
nie versteur word nie.
Die tweede praktyk is die behoud van
oesreste op die grondoppervlak. Dit be-
perk ook erosie, veral winderosie en
bevorder die infiltrasie van water. Die
voordeel is dat die effektiewe reënval
verhoog word weens minder afloop. ‘n
Groter hoeveelheid graan kan dus per
millimeter reën wat val, geproduseer
word. Dit is ‘n baie belangrike voordeel in
die semi-ariede klimaat waarin ons graan
produseer en waar water gewoonlik die
mees beperkende produksiefaktor is.
Die derde praktyk is wisselbou en ons
weet reeds baie lank dat wisselbou ‘n
manier is om die siekterisiko so laag as
moontlik te hou. Die grond se kwaliteit
of gesondheid word ook bevorder, veral
met die insluiting van peulgewasse in die
gewasstelsel. Die graankwaliteit word ge-
woonlik ook deur wisselbou bevorder.
Ondervinding wys duidelik dat in seisoene
waartydens mieliekwaliteit ‘n probleem
raak, oortref mielies wat deur sonneblom
voorafgegaan is, se kwaliteit gewoonlik
dié van monokultuur-mielies.
In bewaringslandboustelsels word im-
plemente soos skeurploeë, skottelêe en
ploeë nie meer gebruik nie, omdat dit die
erosiekwesbaarheid van die grond ver-
hoog en die kwaliteit van die grond laat
agteruitgaan. Dit is implemente wat ‘n
belangrike rol in konvensionele gewaspro-
duksiestelsels speel, waar dit vir primêre
grondbewerking en onkruidbeheer ge-
bruik word.
In bewaringslandboustelsels word die ge-
noemde implemente slegs in uitsonderlike
gevalle (en beperk) aangewend, soos om
‘n ernstige probleem met verdigting op te
hef of om kalk in te werk.
Alle aanduidings is dat konvensionele
gewasstelsels, waar die grond by herhaling
versteur word en mielies in monokultuur
verbou word, nie volhoubaar is nie. Be-
waringslandboustelsels is die enigste wyse
waarop volhoubare graanproduksie be-
vorder kan word. Ons uitdaging is om die
fynere besonderhede van
die stelsel op alle grondsoor-
te uit te werk om dit te
laat slaag.