77 / 140
75
www.nampo.co.zaGraan|Grain
produkinligting
E
ffektiwiteitsverskille tussen stikstof (N)-bronne gee aanlei-
ding tot opbrengsverskille oor lokaliteite en jare wat ook
in terme van winsverskille verreken kan word. Ook verskil
N-bronne in die mate en posisie in die grond waar dit ver-
suring veroorsaak, dit bring winsverskille mee en ook ’n be-
sparing in bekalkingskostes (Adriaanse,
SA Graan/Grain
,
September 2017).
Die klimaat, grond en bewerkingspraktyke kan normale effekti-
witeitsverskille tussen N-bronne só beïnvloed en dus is die keuse van
die N-bron uiters belangrik.
Toksiese effekte
Ureum-N, maar ook in ’n mindere mate ammonium-N, is toksies
vir plante by hoë konsentrasies. Onder droë omstandighede sal
gekonsentreerde ureum omskakel na ammoniakgas wat wortels
sal brand. Indien genoeg vog in die grond voorkom, sal die ammo
niakgas in die grondwater oplos om ammonium te vorm. Gekonsen-
treerde ammonium-N sal nie vinnig na nitraat-N omgeskakel word
nie, omdat dit ook toksies is vir die bakterieë wat die omskakeling
moet doen. Opbrengs sal betekenisvol verminder wanneer slegs
ammonium-N teenwoordig is, teenoor ’n kombinasie van nitraat-N
en ammonium-N, maar dit sal nie tot dieselfde mate as ureum mor-
taliteit van saailinge veroorsaak nie.
Plantestandverlies by 100 kg N/ha wat 5 cm tot 10 cm direk
onder 1,5 m-wye mielierye geplaas is, was 13 300 plante/ha (66%) vir
KAN en 4 800 plante/ha (24%) vir ureum (Adriaanse, 1991).
Mielie-opbrengs oor N-peile (15 tot 155 kg N/ha) onder droë om-
standighede, wat met plant 15 cm tot 20 cm weg van 1,5 m-wye rye
en 10 cm diep (nie as plantmengsel nie) geplaas is, was 1,81 t/ha vir
ureum en 5,01 t/ha vir KAN. Die opbrengs by die KAN-behandeling
was 177% meer as by ureum (Adriaanse,
SA Graan/Grain
, Julie 2016).
Onder normale omstandighede was die opbrengs 5,5% beter by
die lokaliteit tot soveel as 13,6% by ander lokaliteite (Adriaanse,
SA Graan/Grain
, Julie 2017).
Die bandplasing van ureum hou ’n groot risiko van opbrengs
verlies weens toksisiteit in wanneer dit droog is na toediening. Dit
was nie die geval met KAN nie. ’n Urease-inhibeerder wat saam met
ureum gebandplaas word, sal toksisiteit verminder, maar ook die
beskikbaarheid van ureum vir plantopname vertraag.
Vervlugtiging
Vervlugtiging in die vorm van ammoniakgas kom baie meer voor
met ureum en DAP wat die onmiddellike grond-pH verhoog as met
produkte soos KAN en MAP wat dit nie doen nie.
Grond se pH het ’n groot invloed op die ammoniakvervlugtiging
van die verskillende N-bronne. Met ’n grond-pH(H
2
O) van 6,5 tot
9,1, het ureumvervlugtiging met 17,1% (6,5% tot 23,6%) en KAN-ver-
vlugtiging met 6,9% (1,7% tot 8,6%) toegeneem (Du Preez & Du Toit
Burger, 1986).
Die verhoging in temperatuur van September tot Oktober het
ureumvervlugtiging in Argentinië met 37% (8% tot 45%) en KAN-ver
vlugtiging met 1,2% (0,3% tot 1,5%) laat toeneem (Fantanetto, 1995).
Plantreste verhoog die vervlugtiging van ureum en nog meer
wanneer dit fyn gemaal is, terwyl dit nie die geval met KAN is nie.
Waar suikerrietreste gemaal is, het ureumvervlugtiging met 31%
(15,8% tot 46,8%) toegeneem, terwyl KAN-vervlugtiging met 0,87%
(0,2% tot 1,07%) toegeneem het (Nixon
et al.
2005).
Die gebruik van urease-inhibeerders saam met ureum sal
waarskynlik vervlugtiging verminder en ook die opbrengs verhoog.
KAN-vervlugtiging behoort steeds veel minder as dié van ureum
plus urease-inhibeerders by ’n hoë pH, hoë temperatuur en baie
plantreste te wees en daarom word ’n hoër opbrengs steeds met
KAN verwag.
Loging
Loging van N-bronne wat goed wateroplosbaar is, maar geen lading
het nie (ureum-N) of wat negatief gelaai is (nitraat-N), is baie meer
as die loging van N-bronne wat positief gelaai is (ammonium-N).
Meer as 85% van ureum-N en nitraat-N sal waarskynlik naby die vlak
van waterpenetrasie voorkom, terwyl meer as 85% van ammonium-N
in die boonste 15 cm grond sal voorkom nadat dit op die oppervlakte
toegedien en dadelik ingewas is (Broadbent
et al.
1958).
Aangesien nitraat-N baie vinniger opgeneem word as ureum-N,
sal nitraat-N in effek ook minder loog as ureum-N. KAN wat uit 50%-
ammonium-N en 50%-nitraat-N bestaan, sal ook baie minder loog en
vinniger opgeneem word as ureum-N.
Urease-inhibeerders wat ureumtoksisiteit en -vervlugtiging ver-
minder, sal waarskynlik ureumloging bevorder en beskikbaarheid
vir opname vertraag. Onder sekere omstandighede sal urease-
inhibeerders dus opbrengs verhoog, maar onder ander omstandig
hede hou dit ook die risiko in dat dit opbrengs kan verlaag.
Versuringseffekte
Die hoeveelheid kalk wat in die bogrond benodig word om
een kg N te neutraliseer, is 3,57 kg vir ureum en 1,12 kg vir KAN
(Fertasa, 2016). Ureum sal in teenstelling met KAN en ammoniumsul-
faat ondergrondsuurheid veroorsaak – dit is duurder, moeiliker en kan
selfs onmoontlik wees om te neutraliseer. Met ’n toename in reën en
besproeiing sal die ureum dieper in die ondergrond verplaas word
en ondergrondsetsuurheid veroorsaak. Dié eienskap van ureum
hou ook die risiko in dat geenbewerkingspraktyke gestaak sal moet
word om ondergrondsuurheid aan te spreek.
Let wel: Raadpleeg ’n gekwalifiseerde landboukundige vir meer
lokaliteitspesifieke toepassings.
Dr Erik Adriaanse,
bestuurder: produkontwikkeling en tegniese ondersteuning, Sasol
Verminder risiko’s deur
die regte keuse van ’n
stikstofbron
P
2019