20 / 84
FOKUS
Geldsake & Finansiële dienste
Mini-
Mei 2018
18
M
isoeste is nie vir Suid-Afrikaanse graanprodusente
ongewoon nie. Die betaling van belasting is ook ‘n
werklikheid, maar dit is ‘n voorreg om belasting te kan
betaal – mits alle belastingkortings in ag geneem is.
Indien belasting betaal moet word en al die belastingaftrekkings
is nie benut nie, is dit ‘n vermorsing van geld. Om egter bloot plan-
ne te maak om nie belasting te betaal nie, is verseker die begin van
groot moeilikheid. Alles wentel om langtermynwinsgewendheid en
die keuse om die winsgewendheid van die besigheid te behou.
Finansies kan tot intense spanning lei. Gaan dit voor die wind,
moet die belastinggogga bestuur word; gaan dit ellendig, moet die
uitdagings wat voorlê bestuur word. Dit maak nie saak wat jy doen
nie: Daar moet aandag aan die finansies gegee word. Die vooruit
bestuur en beplanning van finansies is krities. Sonder ontledings en
beplannings is die voorkoming van uitdagings bykans onmoontlik.
Misoeste lei gewoonlik tot meer druk en spanning vir die produsent,
maar net so ook die betaling van belasting. Spanning en druk
kan maklik tot verkeerde besluite aanleiding gee en daarom is dit
belangrik dat produsente deur middel van ‘n gestruktureerde
werkswyse na oplossings vir hul uitdagings soek. Indien hierdie
werkswyse deurgevoer word, kan dit lei tot die implementering van
die regte strategie om die boerdery se voortbestaan te verseker.
‘n Manier om hierdie onnodige spanning hok te slaan, is om die
finansies gereeld te ontleed, die beplanning op te gradeer en so-
doende die uitdagings vroegtydig te identifiseer. Deur net bewus te
wees van uitdagings wat voor die deur lê, lewer geen bydrae nie.
Reageer daarop en maak planne om dit te bestuur.
Dit is aansienlik beter om self die uitdagings te bestuur, as om
deur die uitdagings bestuur te word. Ruim vir jouself tyd in om
die boerdery ordentlik te ontleed of te laat ontleed. Let veral op
solvabiliteit, likiditeit en rentabiliteit en moet nie die toekomstige
kontantvloei en doelwitte buite rekening laat nie.
Solvabiliteit
Solvabiliteit gee ‘n aanduiding van hoe solvent die besigheid is.
Indien die boerdery nog solvent is, sal daar altyd ‘n kans wees dat die
boerdery kan voortgaan – mits die beplande, berekende solvabiliteit
binne die norme bly.
Gewoonlik word daar ook na die boerdery se skuldlas verwys
wanneer solvabiliteit ontleed word. Hierdie verhoudings word
hoofsaaklik met inligting uit die balansstaat opgestel. Vergewis
jouself daarvan dat die balansstaat volledig en betyds opgestel is.
Likiditeit
Likiditeit is ‘n aanduiding van hoe maklik korttermynskuld met
korttermynbates afgelos kan word. Gewoonlik is dit hier waar
boerderye se uitdagings lê. Onbeplande belasting wat betaal moet
word in ‘n tyd wanneer die meeste boerderye nie ‘n inkomste verwag
nie, kan ontsaglike addisionele druk op die kontantvloei plaas.
Weens die koste van masjinerie en toerusting word medium-
termynbates gewoonlik op krediet aangekoop en na ‘n swak jaar kan
die paaiemente ‘n uitdaging wees. Maak seker dat die besigheid die
risiko van ‘n swak jaar kan deurstaan.
Rentabiliteit
‘n Verdere ontleding wat gemaak moet word, is om die toekomstige
winsgewendheid of rentabiliteit van die besigheid te ondersoek. Dit
is hoeveel wins die afgelope jaar gemaak is en hoeveel winste in ‘n
normale jaar gemaak kan word, asook watter kombinasie gewasse
verbou moet word.
Om hierdie ontledings te kan doen, sal van ‘n produsent vereis om
‘n volledige balansstaat, toekomstige inkomste-en-uitgawestaat en
toekomstige balansstaat op te stel. Met hierdie berekeninge is ‘n
tydelike kontantvloei beslis ‘n vereiste. Deur middel van die state kan
‘n produsent of konsultant akkuraat bepaal hoe groot die uitdaging is
en moontlike oplossings voorstel.
Langtermynbeplanning
Ongelukkig hou die effek van misoeste of lae produkpryse nie net
‘n probleem vir een jaar in nie, maar ook vir komende jare. ‘n Volledige
langtermyn-detailbeplanning en kontantvloei moet hiervoor op-
gestel word sodat ‘n volledige, tydige geheelbeeld verkry word.
Die kontantvloei sal ‘n aanduiding gee van wanneer inkomstes en
uitgawes verwag kan word.
Moontlike uitdagings ten opsigte van die betaling van verpligtinge
moet dadelik aangespreek word: Moet nie wag tot op nommer 99
nie; gaan sien die krediteure of die rekenmeester en begin met
planne om die uitdaging aan te spreek en op te los. As ‘n
belastinguitdaging voorsien word, kan produsente ook planne
daarstel om dalk vroegtydig met verhoogde oortrokke fasiliteite
belastingaankope te doen.
Ontleed die afwykings en die oorsake
Enige aksie het ‘n reaksie en dit geld ook vir die besigheid se finansies.
Indien die afwykings geïdentifiseer is, moet die oorsaak van die
probleem gesoek en reggestel word. Indien die winsgewendheid
van die besigheid al geruime tyd onder druk is, kon die eenheid dalk
te klein geword het om die vaste kostes te diens, so nie moet daar ‘n
produksieprobleem wees.
Fisiese hulpbronne kan ook ‘n knelpunt wees. Dalk is die potensiaal
net nie daar om die gewasse winsgewend te verbou nie? Ontleed
die winsgewendheid van die verskillende bedryfstakke, insluitende
vaste koste en vergelyk dit met ander rolspelers in die bedryf.
Hierdie ontleding sal ook aandui wat vir die spesifieke boerdery
moontlik is en hoeveel skuld betaal kan word.
Skuldlasverhoudings
In enige bedryf is daar sekere norme. Reeds direk na die oes is
daar norme waaraan voldoen moet word. Een van die eerste
aanwysers van probleme is die skuldlasverhoudings.
Tabel 1
gee
‘n aanduiding van wat die maksimum skuldlas van verskillende tipes
boerderye behoort te wees. Dit is egter net norme en moet altyd
saam met rentabiliteit, likiditeit en terugbetaalvermoë beoordeel
word.
Finansiële krisisse
– wees voorbereid en bestuur dit self
PIETMAN BOTHA
,
SA Graan/Grain
redaksiespan